XX. yüzyılda Bosna Hersek’te tasavvufî şahsiyetler ve etkinlikleri

Abstract

Bu tez, XX. YÜZYILDA BOSNA HERSEK’TE TASAVVUFȊ ŞAHSİYETLER VE ETKİNLİKLERİ başlığı altında II. yüzyılda Bosna Hersek'te İslâm’ın muhafaza edilmesinde şeyhlerin rollerini araştırmayı gaye edinmiştir. Tarihsel veriler ve olaylar ışığında, II. yüzyıl Bosna Hersek müslümanları için çok zor ve işkence dolu bir dönem olarak kabul edilmektedir. Tarihte Osmanlı dönemi boyunca şeyhlerin etkilerinin ve görevlerinin aksine, bir önceki yüzyılın doksanlı yıllarına kadar Bosna iktidarı gayr-i müslimlerden oluşmuştur. Osmanlıların Bosna’dan ayrılışından sonraki dönemde de şeyhlerin etkilerini araştırmak bu tezin ana amacıdır. Araştırmanın ilk kısmında kısaca İslâm’ın Bosna Hersek’e gelişinden ve II. yüzyılda Bosna Hersek’te din-siyaset ilişkisinden bahsedilmiştir. Araştırmanın ikinci kısmında ise şeyh olduklarından emin olunan dört şeyhten bahsedilmiştir; bu şeyhler vefat sırasına göre kronolojik olarak Şeyh Hacı Hâfız Hüsnü Efendî Nûmânâgiç, Şeyh Şâkir Efendî Sikiriç, Şeyh Hacı Feyzullah Efendî Hacibayriç ve Şeyh Hacı Mustafâ Efendî Çoliç'tir. Son bölümde ise iki âlimin yanı sıra mutasavvıf olan fakat şeyh olduklarından tam emin olunamayan iki zat olan Hacı Mehmed Cemâluddin Efendî Çauşeviç ve Hacı Hâfız Hâlid Efendî Hacimuliç'ten bahsedilmiştir. Hayatları boyunca farklı kurumların başında olduklarından ve farklı görevler üstlendiklerinden dolayı onların İslâm’ın muhafaza edilmesindeki faaliyet ve etkinlik alanları farklılık göstermektedir. Ayrıca, çalışmada tasavvufun ve tarîkatların, Bosna Hersek müslümanlarının kimliğinin ayrılmaz bir parçası olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

The aim of this thesis entitled “Sheikhs of 20th Century Bosnia and Herzegovina: Their Lives and Activities”, is to research the role of six important sheikhs in preserving Islam in 20th century Bosnia and Herzegovina. It is well – known that the 20th century was a difficult period in the history of Bosnian Muslims. While sheikhs had occupied important roles and had influence during the Ottoman era, we want to investigate to what extent sheikhs continued to be influential in the post – Ottoman period, a time of non – Muslim rule. In the first part of this thesis we give a short overview of the arrival of Islam to Bosnia as well as some data on the socio – political situation in Bosnia during the 20th century. The second part discusses four unanimously accepted and recognized sheikhs. They are, chronologically arranged according to the year of their deaths: seikh Husni Numanagić, prof. dr. sheikh Šakir Sikirić, seikh Fejzullah Hadžibajrić and seikh Mustafa Čolić. In the third section we discuss two scholars for who we cannot claim with certainty to be sheikhs, but who were at least salient Sufis: Mehmed Džemaluddin Čaušević and Halid Hadžimulić. As they had different occupations and responsibilities during their lives so were their areas of activities in preserving Islam diverse.