Gelenekten Değişime : Geç Dönem Osmanlı İstanbul’unda Okullu Mimarlar

Abstract

Her toplum, kendi kültürünü ve medeniyet algısını zaman ve mekân kavramları içerisinde ortaya koyabilmektedir. Ancak bir toplumun medeniyet algısı; yaşanılan toplumsal gelişmeler, yenilikler ve diğer toplumlarla kurulan temaslar sonucunda değişim gösterebilmektedir. Toplumdaki medeniyet algısı değişimleri de, birçok oluşumu etkileyebildiği gibi, mimariyi de etkileme durumundadır. Ayrıca mimari oluşumlar, mimarlık eğitimindeki değişikliklerden de etkilenebilmektedirler. Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşanılan siyasi, ekonomik, askeri, teknolojik gelişmeler ve Batı toplumları ile olan temasın değişim göstermesi sonucu, Osmanlı medeniyet algısında farklılıklar meydana gelmiştir. Medeniyet algısındaki değişimler ve bu dönemde mimarlık eğitimi alanında yapılan reformlar neticesinde de, Osmanlı mimarisi farklı oluşumlar göstermiştir. Giriş bölümünde tezin problemi, amacı, yöntemi ve kapsamı bulunmaktadır. "MEDENİYET VE MEDENİYET ALGISI" ana başlığı dâhilinde öncelikle "Medeniyet ve Medeniyet Algısı Tanımı" alt başlığı oluşturulmuş ve bu kavramların neler ifade ettikleri irdelenmiştir. "Osmanlı'da Medeniyet Algısı ve Mimariye Yansımaları" bölümünde Osmanlı Devleti'nin Batılılaşma öncesindeki klasik medeniyet algısı ve mimarisine kısaca değinilmiş, İstanbul'daki klasik mimarinin nasıl geliştiğini anlayabilmek için tarihi gelişmelere de yer verilmiştir. Değişimin başladığı ve 19. yüzyıla kadar gelen kısmı ise "Osmanlı Batılılaşma Dönemi Medeniyet Algısı ve Mimariye Yansımaları" başlığı altında kısaca ele alınmıştır. Medeniyet algısı ve mimari oluşum arasındaki ilişki, mimarlık eğitimi üzerinden incelemeye alındığı için "OSMANLI SON DÖNEM MİMARLIK EĞİTİMİ VE İSTANBUL'DAKİ OKULLU MİMARLAR" ana başlığında mimarlık eğitimindeki reformlar ve bu okullardaki eğitimciler, öğrenciler ele alınmıştır. "Eğitim" bölümünde alt başlıklar oluşturularak öncellikle Hassa Mimarlık Teşkilatı'nın genel özelliklerine kısaca değinilmiş, "İstanbul'da ilk mimarlık okulları" başlığında Osmanlı son döneminde açılan Türkiye'nin ilk mimarlık eğitimi veren okulları incelenmiş ve bu okullardan sonraki gelişmeleri de anlayabilmek için kısaca İstanbul'daki Cumhuriyet dönemi mimarlık okullarından bahsedilmiştir. "İstanbul'daki Okullu Mimarlar" başlığında ise 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın ilk çeyreğine İstanbul'daki ilk mimarlık okullarında eğitim almış veya eğitim vermiş olan mimarlar bulunmaktadır. Söz konusu mimarların zaman ve mekân kapsamımız dâhilinde gerçekleştirmiş olduğu dönemin karakteristik ve önemli yapıları "OKULLU MİMARLARIN İSTANBUL'DAKİ FAALİYETLERİ VE MEDENİYET ALGISI" ana başlığı altında "Okullu Mimarların İstanbul'daki Eserleri" bölümünde bulunmaktadır. Osmanlı geç dönemindeki medeniyet algısı değişimleri, önceki bölümlerden edinilen bilgiler ışığında söz konusu mimarlar ve yapıları üzerinden okunarak "Medeniyet Algısı Değişimi ve Okullu Mimarlar Üzerinden Osmanlı Son Dönem Mimarisinin Okunması" başlığı altında irdelenmiştir.

Every society manifest their own culture and perception of civilization in a concept of time and place. However, society's perception of civilization can change after the improvements, innovations and contacts with other societies. Society's perception of civilization can change by not only architecture, but also by many other formations. In addition, architectural formations are affected changes by architectural education. Ottoman's perception of civilization was started to change after political, economic, military, technological developments and changes of communication with Western societies. As a result of these developments and reformation of architectural education at that period, Ottoman architecture showed different formation. Thesis problem, aim, method and limitations are in the introduction section. "CIVILIZATION AND PERCEPTION OF CIVILIZATION" section has two subhead. The first subhead of this main title which is "Definition of Civilization and Perception of Civilization" examined of this concepts. "Ottoman Perception of Civilization and its Influence on Architecture" part has short descriptions about Ottoman's perception of civilization and architecture before the Westernization movement and also, in this part, historical developments are expounded in order to understand improvement of classical architecture in Istanbul. The period that shows Architectural changes of Ottoman until the beginning to 19th century were covered briefly in the "Ottoman Perception of Civilization in Westernization Period and its Influence on Architecture" subhead. Because relationship between perception of civilization and architectural formation was investigated over architectural education, "ARCHITECTURAL EDUCATION AT THE OTTOMAN'S LAST PERIOD AND EDUCATED ARCHITECTS IN ISTANBUL" main title has descriptions about architectural educational reforms and educators, students in these schools. In "Educate" part, firstly, 'Hassa Mimarlık Teşkilatı' was mentioned shortly by creating subtitles and under "First Architectural Schools in Istanbul" title, Turkey's first schools of architecture, which was founded in Ottoman's last period, was examined; moreover, in order to understand developments after these schools, Republican period of architectural schools in Istanbul was mentioned briefly. Under "Architectural Students in Istanbul" subhead, architects who received or gave education in Istanbul's first architecture schools in 19th century and the first quarter of 20th century were referred. Characteristic and important buildings of these architects which is in the content of this thesis' time and place were researched under "Buildings of Educated Architects in Istanbul" subhead of "ACTIVITIES OF THE EDUCATED ARCHITECTS IN ISTANBUL AND PERCEPTION OF CIVILIZATION" main title. Changing perception of civilization in last period of Ottoman was studied via this educated architects, their buildings in "Changing Perception of Civilization and Reading Ottoman's Last Period of Architecture via Educated Architects" subhead.