Tanzimat’tan Bugüne Divan Şiiri Geleneğinde Yazılmış Na’tlerin İncelenmesi

Abstract

Edebiyatımızın klasik dönemi olarak adlandırılan zaman dilimi içerisinde pek çok şair, geleneğin belirlediği formlar çerçevesinde naʻt ya da naʻtler yazmıştır. Başlangıçta siyer ilmi içerisinde yer alan bu verimler sonrasında hilye, şemâil, mevlid, miʻrâciyye ve naʻt gibi kendine özgü türlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Peygamberle ilgili yazılan türlerin bu kadar çeşitlenmiş olmasıyla Peygamber odaklı bir edebiyatın oluştuğunu söylemek mümkündür. Divanlarda hiyerarşik sıralamaya göre öncelikle Allah Teʻâlâ’yla ilgili şiirler, sonrasında ise Hz. Peygamber hakkında yazılmış naʻtler yer almıştır. Klasik dönemde yazılmış naʻtlerde Hz. Peygamber’in üstün vasıflarını sayma, yüceltme ve şefâatçi olması isteği bulunur. Edebiyatımızda özellikle XIV. yüzyılın sonlarına doğru naʻtlerin nitelik ve niceliğinin arttığı da görülmektedir. Başta kaside olmak üzere; gazel, mesnevi, nazm, kıtʻa, terkîb-i bend gibi nazım şekillerinde naʻt örnekleri verilmiştir. Verilen bu örneklerin sayılarının ziyâdeleşmesiyle nuʻût divanları ve mecmuaları da oluşturulmuştur. Şeyh Galib’e kadar pek çok önemli ismi gördüğümüz klasik edebiyat, Şeyh Galib’le birlikte zirve ürünlerini de vermiştir. Türk kültür tarihinde iki önemli kırılma noktası yaşanmıştır. Bunlardan ilki İslâmiyet’in kabulü, ikincisi ise toplumun yüzünü Batı’ya dönmesiyle ortaya çıkmış olan ve adına Tanzimat dediğimiz dönemdir. Her iki durumda da toplumun din algısı üzerinde büyük bir değişimin yaşandığını söylemek mümkündür. Tanzimat’la beraber ortaya çıkan durum ise, toplumun dinle ve gelenekle olan bağlarını zayıflatma hatta kesintiye uğratma raddesine kadar varmıştır. Bu da geçmiş edebiyat birikimi, dünyayı estetik algılayış ve insana bakış açısı olarak çok farklı bir edebî ortamın doğmasını hazırlamıştır. Sloganı “sürekli değişim” ve “yeni” olan bu edebiyat ortamı, şüphesiz ki kendinden önce var olanı sarsmadan ve fırsatını bulduğunda yıkmadan kendini var edemeyeceğini ilan edip durmuştur. Tüm bu değişim ve başkalaşıma rağmen yeni edebiyat olarak adlandırılan bu dönem içerisinde, sonrasında ve günümüzde Hz. Peygamber her zaman şairlerimiz nezdindeki konumunu muhafaza etmiştir. Hem geleneğin takipçisi olarak adlandırabileceğimiz kesimler tarafından hem de yeni şiirin unsurlarına bağlı kalan isimler tarafından Hz. Peygamber şiire konu edilmiştir.Çalışmamızın konusunu ise Tanzimat sonrası dönemde klasik formlara bağlı kalarak naʻtlerini yazmış olan isimler oluşturmaktadır. Her ne kadar geleneğin edebî ortamları yok olsa da; şairlerimiz yine de divanlarında, kitaplarında ya da başka platformlarda aruz veznini kullanarak farklı nazım şekilleriyle naʻtlerini yazmışlardır. Amacımız günümüzde hâlâ aruzla yazılan naʻtler var mıdır düşüncesini cevaplamak, varlığı ve yokluğu pek sezilmeyen bu eserlerin en azından tespitini yapabilmek ve muhtevalarındaki değişimi gözlemlemektir. Çalışmamızda faydalandığımız kaynaklar; en başta şairlerin oluşturdukları ya da ölümlerinden sonra oluşturulan-basılan divanları ya da haklarında yazılmış kitaplar ve tezler varsa bunlar olmuştur. Sonrasında ise nuʻût mecmualarının günümüzde yerini alan 26 adet naʻt antolojisi önemli başvuru kaynaklarımız arasında yer almıştır. Yaptığımız araştırmalar sonucunda görülmüştür ki: Tanzimat’tan bu yana hem geleneğin devamı olarak nitelenebilecek isimler, hem Cumhuriyet sonrası ilk yetişen nesiller hem de günümüz şairlerinin bir kısmı naʻtlerini hâlâ büyük ölçüde geleneğin belirlemiş olduğu formlar içerisinde yazmaya devam etmektedir. Bununla beraber; değişen konjonktürel şartlar içerisinde naʻtlerde kullanılan kelime kadrosu, başlıklar, naʻtlere giren yeni kavramlar ve Peygamber algısının yer yer değiştiği görülmektedir.

Many poets had written naʻt or naʻts in the framework of what tradition has decided in the period of classical in our literature. At the beginning, the works which were in proheptic biography brought to light after then some specific kinds such as hilye, şemâil, mevlid, miʻrâciyye and naʻt. It can be said that new literature focusing on Prophet was formed with so many genres which were written about prophets. It is placed that first poems about God, then naʻts about Hz. Muhammed (s.a.s) according to hierarchically sorts in divan literature. There is describing high qualification, glorification and becoming intercessor of prophets in naʻts that were written in classical period. The quality and quantities of naʻts increased in our literature especially in the later XIVth. century examples of naʻt was given in species of masnavi, gazel, nazm, kıtʻa, terkîb-i bend especially ode. Divans of nuʻût and corpuses are formed with the number of theses species increased. Classical literature which we had come across many names until Şeyh Galib gave the top works with him. In Turkish culture history has experienced two major breaking point.The first one is the adoption of Islam and the second one society that emerged from the rotation of the face to the West , and we call on behalf of the Tanzimat period . In both cases it is possible to say that the community's perception of religion over there that 's a big change. The Tanzimat with the situation, come to ahead to weaken ties with community’s tradition and religion moreover cutting into. In this case, the accumulation of past literature , aesthetics and perception of the world as a human outlook has prepared the emergence of a very different literary environment. The slogan " constant change" and "new" media without destroying the literary predecessors and the opportunity has stopped shaking and he could have to declare itself . Despite all these changes and metamorphosis during this period called the new literature, today and after then, Prophet has always maintained its position in the eyes of our poets.. Prophet has been the subject of poetry both by groups might be called a follower of tradition and new elements of poetry names remain connected by the Prophet.The subject of this study consists of names of those who have written the naʻt adhering to the classical form after the Tanzimat period. Although the tradition of literary environment not though; Our poet, wrote naʻt with different poetic forms using aruz prosody in their divans ,books or in other platforms. Our aim is to answering the question that is there still the naʻts are written, the presence and absence of many of these works are not perceived to be able to at least detect and observe the changes in content . Resources that we benefit in our study which is written or printed form that was created after the death of the poet or books and dissertations have been. 26 naʻt anthology which replaced corpus of nuʻût today has been among our major reference. What we have seen in the results of research ; Tanzimat since both names may be considered as a continuation of the tradition and first generation grows up after the Republic and present day poets still keep on writing naʻt in the form set by the traditions still largely. However ; it is provided monitoring of vocabulary, titles in naʻt within cyclical terms and new concepts into the naʻt and the changing perception of the Prophet