Türkiye Selçukluları’ndan Osmanlı’ya Küçük Bir Miras: XIX. Yüzyılda Küçük Karatay (Kemâliye) Medresesi

Abstract

İslâm toplumlarının sosyal tarihlerini isabetli ve doğru bir şekilde ortaya koymada vakıfların tarihî ve sosyolojik açıdan incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Türkiye Selçukluları ve Beylikler döneminde Anadolu kentlerinde vakıf olarak inşa edilen cami, medrese, türbe ve zaviyelerin sayısı tam olarak bilinmemektedir. Bu nedenle günümüzde ayakta kalan anıtsal nitelikli binaların dışında, harap olan ya da anıtsal nitelik taşımayan yapıları tespit etmek mümkün değildir. Bununla birlikte, arşiv kaynakları sayesinde Selçuklu dönemine ait vakıf eserlerin Osmanlı devrindeki durumunu ortaya koymak mümkün olmaktadır. Osmanlı Klâsik Dönemi sancakları üzerinde arşiv belgelerine dayalı olarak yapılan çalışmalar ve Evkaf kayıtları sayesinde yukarıda adı geçen kurumların çoğunun, hatta bugün yapısı mevcut olmayanların kaydına ulaşılabilmektedir. Nitekim Osmanlı arşiv kayıtlarına geçen kurumlardan bir kısmının Türkiye Selçukluları döneminden intikal eden ve Osmanlı döneminde de varlığını devam ettiren kurumlar olduğu bilinmektedir. Konya’da bulunan Kemaleddin Rumtaş’ın vâkıfı olduğu Küçük Karatay Medresesi de bu kategori içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmada, Küçük Karatay Medresesi’nin Türkiye Selçuklu dönemindeki durumu ile XIX. yüzyıla ait arşiv vesikaları doğrultusunda Osmanlı devrindeki vaziyeti mukayese edilecektir. Böylece külliye vakfının tarihî süreç içerisindeki sosyoekonomik ve kültürel yapısı ele alınacaktır.

Historical and sociological examination of waqfs in revealing social histories of Islamic Society incisively and properly has a great importance. The number of mosque, Madrasah, tomb and zawiya built as a waqf in Anatolian cities during the period of Seljuks in Turkey and principalities is not known exactly. Therefore, it is not possible to identify historical buildings that are ruined or without any monumental quality, excepting those surviving with a monumental quality to the present time. However, with the archival sources, it is possible to reveal the situation of waqf works of Seljuks during the period of Ottomans. With the studies based on archival documents about the sanjaks of the Classical Era of Ottoman and records of waqfs, the records of the most of the above-mentioned institutions, as well as those having no building today, could be accessed. Thus, it is known that some of the institutions recorded in Ottoman archives are those inherited from the period of Seljuks in Turkey and survived during the period of Ottomans. The Küçük Karatay Madrasah established by Kemaleddin Rumtaş in Konya is included in this category. In this study, the situation of Küçük Karatay Madrasah during the period of Seljuks in Turkey will be compared to that of the period of Ottomans based on archival documents of XIX century. Thus, socioeconomic and cultural structure of this social complex waqf will be discussed.