İslam Dünyasında Bilim Eğitiminin Kurumsallaşması

Abstract

Bu tez İslam dünyasında bilim eğitiminin kurumsallaşmaya başlaması zamanına kadar olan gelişimini ve kurumsallaşma yollarını anlatmayı hedeflemiştir. Bunun için riyâzî bilimlerin bir başka deyişle matematiksel bilimlerin İslam dünyasındaki XI. yüzyıla kadar gelişimine odaklanılmıştır. İslam toplumunun sahip olduğu riyâzî bilgi birikiminin temellerinin anlaşılması için VIII. ile X. yüzyıllardaki dış kaynaklı bilimlerin İslam dünyasına giriş yolu olan çeviri faaliyetlerinin üzerinde durulmuştur. Araştırmanın hedefine uygun olarak bilim eğitiminde kurumsallaşmanın izinin sürülebileceği astronomi, matematik ve tıp bilimlerindeki gelişmeler takip edilmiştir. Dönem hakkında birincil kaynaklar olarak öne çıkan, İbnü’n Nedîm’in Fihrist ve İbn Ebî Usaybia’nın Uyunu’l Enbâ adlı eserlerinden faydanılmıştır. Ayrıca medreseler öncesi eğitim mekanları anlatılmıştır. XI. yüzyıl sonunda medreselerin yaygın şekilde kurulmaya başlanması ile medreselerin eğitime etkisi sorgulanmıştır.

This thesis aims to give an account of the development and institutionalization of education in the sciences in the Islamic world until the early period of institutionalization. In this respect, the writer focuses on the developments in the mathematical sciences until the XI. century. To understand the roots of the developments and accumulation of mathematics-based knowledge in Islamic society, the impact in the VIII to X. centuries of the translation movements, which introduced sciences from other civilizations, is discussed. Corresponding to aim of the study, the method of the thesis is to trace the developments in mathematics, astronomy and medicine which relate to the institutionalization of science education. The Fihrist of Ibn al-Nadîm and Uyunu’l Enbâ of Ibn Abi Usaybia, which are sources of considerable importance relating to the time in question, are used as main primary sources. Also the places of education before madrasas are described. With reference to the establishment and spreading of the madrasas by the XI. century, the thesis discusses their influence on education.