İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi

Abstract

İstanbul adının Osmanlı Türkçesi döneminde nasıl telaffuz edilmiş olduğu Arap harfli metinlerden değil Latin harflerinin de kullanıldığı, kelimenin ünlü ve ünsüzlerinin açıkça kaydedildiği çeviri yazılı metinler aracılığı ile tespit edilebilir. İstanbul adı Grekçe stambóli ~ stembóli(n) ~ stimbóli(n) şekillerinden Osmanlı Türkçesine Stambol şeklinde geçmiş ve Osmanlılar arasında 15 farklı şekilde telaffuz edilmiştir. Bu kadar farklı telaffuzun ortaya çıkmasında ön seste ünlünün bulunup bulunmaması, ب harfinden önceki ن’nin durumu ve son hecedeki ünlünün geniş veya dar olarak telaffuz edilmesi belirleyici olmuştur. Bu makalede 38 çeviri yazılı metinde İstanbul kelimesinin Osmanlı Türkçesi boyunca nasıl telaffuz edilmiş olduğu ve Türkçeleşme süreci incelenmiştir.

The way how İstanbul noun was pronounced in Ottoman Turkish period can be detached through transcription texts in which the vowels and consonants of the words were recorded explicitly in Latin letters, not through the texts written in Arabic script. The noun İstanbul transferred form Greek stambóli ~ stembóli(n) ~ stimbóli(n) forms into Ottoman Turkish and was pronounced with 15 different forms by Ottomans. The decisive reason for these different pronunciations are whether there is a vowel in the beginning position, the situation of ن and ب before pronunciation of the final vowel as rounded or unrounded. In the present article the way how İstanbul noun was pronounced during Ottoman Turkish period and their process of becoming Turkish elements are analyzed in 38 transcription texts.