شبهات الخطاب الحداثي حول الإمام الشافعي

Abstract

لما كان فكر الإمام الشافعي قد ساهم في تشكيل العقل الجمعي للأمة الإسلامية، ولما كان الإمام الشافعي المنظر الأبرز لأيديولوجية الوسطية في الفكر الإسلامي فقد توجهت سهام النقد من كل مخالف لِما أجمعت عليه الأمة بالقبول تجاه هذا الإمام، وحيكت حوله الشبهات. وكان ممن أعاد إحياء هذه الشبهات التيار الحداثي، الذي وإن كان يضم في طياته مدارس مختلفة إلا أنهم متفقون على استحالة التأصيل الذي أسس له الإمام الشافعي. ومن هنا كان الهدف من هذا البحث محاولة التوضيح لماهية الحداثة، وبيان الشبهات التي أطلقها الخطاب الحداثي حول الإمام الشافعي - شخصاً وفكراً - مع نقدها ونقضها. وتحقيقاً لمقصد البحث فقد اتبعت فيه المنهج الاستقرائي – ما أمكن- للخطاب الحداثي ثم التحليلي الاستنباطي. وقد خلص البحث إلى جملة من النتائج من أهمها أن الحداثة تمثل انقطاعاً معرفياً يحاول فهم الإسلام فهماً جديداً يبتعد فيه عن التفسير التراثي المعتمد عند أغلب الإسلاميين، وأن الحداثيين قد اعتبروا اهتمام الإمام الشافعي الشديد باللغة العربية لم يكن إلا للتأكيد على هيمنة الإنسان العربي عموماً، والقرشي خصوصاً على غيره من المسلمين، وأن دعاوى استحالة التأصيل لا يهدف منها في الواقع إلا التفلُّت من الأحكام الشرعية وضوابطها.

İmam Şafii düşüncesi , İslam ümmetinde toplumsal bilincin oluşmasına katkıda bulunmuş, İmam Şafii İslam’da itidalli düşüncenin en öne çıkan teorisyeni olmuştur. Bu nedenle ümmetin ittifakla kabul ettiği bu âlime muhalifleri eleştiri oklarını yöneltmekten geri durmamışlar, İmam hakkında birçok farklı iddiayı dile getirmişlerdir. Bu iddiaları yeniden gündeme getiren akımlardan biri de modernizmdir. Modernizm, her ne kadar farklı ekolleri bünyesinde barındırsa da bu ekoller, İslam fıkhına İmam Şafii tarafından kazandırılmış usulî kaidelerin vaz’ının, mümkün olmadığı düşüncesinde birleşmektedir. Sözü edilen argümandan hareketle bu araştırmada amaçlanan, modernizmin mâhiyetini açıklamaya çalışmak ve modern söylemin İmam Şafi’ye, şahsî ve fikrî yönden yönelttiği eleştirileri tenkit edip çürütmektedir. Araştırmada modern söylemin açıklanması bahsinde mümkün olduğunca istikra metodu kullanılmış, diğer kısımlarda ise analitik çözümlemeye başvurulmuştur. Araştırmada pek çok sonuca ulaşılmış olup en önemlileri şunlardır: -Modernizm, epistomolojik bir kopukluğu temsil etmekte, İslam’ı, Müslümanların geneli tarafından itimat edilen geleneksel yorumundan uzaklaşarak yeni bir anlayışla anlamaya çalışmaktadır. -Modernistler, İmam Şafii’nin Arapçaya gösterdiği özenin, genel olarak Arapların, özel olarak da Kureyşlilerin diğer müslümanlar üzerindeki hâkimiyetini vurgulamak amacı taşıdığını düşünmektedirler. -Usûlî kaidelerin vaz’ının imkânsızlığa dair iddialarının, gerçekte şer’î hüküm ve kurallardan kaçmaktan başka bir hedefi olmadığı görülmektedir.

Since Imam Shafii’s thoughts contributed in constituting the principles of thinking for the Islamic nation and he was the most prominent theorist of the moderate ideology in the Islamic thoughts, he has been criticized by every opponents of what the nation has unanimously agreed upon which is the imamate of this Imam.Moreover his opponents fabricated many claims about him. These claims were brought to light again by modernists. Although they apparently follow different schools of thought, they agreed on the impossibility of forming a legal system which was achieved by the Imam. As a result, the objective of this research was to clarify the core of modernism and discover the claims stated by modernists about the Imam – personally and ideologically – then criticize and refute them. Exerting my best efforts to achieve this objective, I adopted the inductive then the analytical deductive approach. Finally, the most important outcomes of this research are: First, Modernism represents a severe epistemological disconnect from the Islamic tradition, and attempts to reinterpret Islam in a manner that does not take into consideration what is necessarily known of the religion. Then, modernists considered that the utmost care of the Imam about the Arabic Language was an evidence of the Arabic hegemony specially the Qurashi one. And finally, the reason behind their claims concerning the impossibility of forming a legal system is to release themselves from the burden of applying the Ahkam( court rulings ) and their authority.