El-İdrîsî ve Nuzhatü’l-Müştâk adlı eserinin Uzak Doğu ile ilgili bölümünün çeviri ve yorumu

Abstract

Bu yüksek lisans tezi, 8’inci ve 12’inci yüzyıllar arasından günümüze ulaşan gerek coğrafya ve haritacılık alanındaki çalışmalara gerekse seyahatnamelere dayanarak Uzak Doğu’ya dair ilk İslâm bilgi birikimini konu edinmektedir. Bu çerçevede, Batlamyus Coğrafyası, Hintlilerin Sindhindi ve İslâm-öncesi Pers emperyal girişimleri gibi coğrafya temalı İslâm-öncesi çalışmaların Orta Çağ İslâm düşünürlerini nasıl etkilediği ortaya konulmaya çalışılmıştır. İbn Ḫurdâzbih (ö. 912), Mervezî (ö. 850), Ya’kûbî (ö. 897), en-Nedîm (10.asır), Ḫarizmî (ö. 850), Mes’ûdî (ö. 956), Sîrâfî, (10.asır), Ibn Havḳal (ö. 977), Muḳaddesî (ö. 991) ve Endelüsî’nin (ö. 1070) eserlerine, bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla, başvurarak Orta Çağ İslâm coğrafya pratikleri ve haritacılık geleneğinin gelişimine ilişkin genel bir değerlendirme sunulmuştur. Çalışmamızda Sicilyalı âlim Şerîf el-İdrîsî tarafından 12’inci yüzyılda kaleme alınmış ve Roger’ın Kitabı olarak da bilinen şaheser Nuzhatü’l-Müştâḳ fî iḫtirâḳ elâfâḳ’ ın bazı bölümlerine özel vurgu yapılmaktadır. Bu bağlamda, Nuzhat’ın Kral II. Roger’ın Şerîf el-İdrîsî’yi Palermo’daki sarayına davetinden başlayıp kendisini bir dünya haritası çıkarmakla görevlendirmesiyle sürüp giden akışı sergilenmiştir. Çalışma kapsamında, Nuzhat’ın Uzak Doğu temalı bölümleri Arapça aslından İngilizce’ye (ve Türkçe’ye) tercüme edilmiştir. Son olarak Nuzhat’ın söz konusu bölümlerinde adı geçen yerlerin ve etnolojik bölgelerin günümüzdeki mukabillerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak üzere yorum ve değerlendirme yapılmıştır.

This thesis paper talks about the earliest Islamic knowledge on the far east based on 8th – 12th century extant works on geography and cartography as well as travel accounts. It shows how pre-Islamic works on geography, e.g. the al-Ğuġrafiyā of Ptolemy and the Sindhind of the Indians, and imperial practices of the pre-Islamic Persia, influenced the thinkers of medieval Islam. It offers a comprehensive overview on the development of Islamic geographical practices and cartographical traditions in Middle Ages by consulting the works of Ibn Khurdādhbih (d. 912 CE), al-Marwazī (d. 887 CE), al-Ya’qūbī (d. 897 CE), al-Nadīm (fl. 10th century), al-Khwārizmī (d. 850 CE), Al-Mas’ūdī (d. 956 CE), al-Sīrāfī (fl. 10th century), ibn Hauqal (d. 977 CE), al- Muqaddasī (d. 991 CE), al-Andalusī (d. 1070 CE), among others. The thesis gives an special emphasis on some parts of Nuzhat al-Mushtāq fi ikhtirāq al-āfāq also known as Book of Roger, a magnum opus written by a 12th century Sicilian scholar, al-Sharīf al-Idrīsī. The progression of Nuzhat, which started upon the invitation of King Roger II of al-Sharīf al-Idrīsī to his court in Palermo and the commissioning of the latter to make a map of the world, is also shown in this endeavor. The sections of Nuzhat that talk about the far east are translated from its original language to Turkish and English. And finally, a commentary part is written to further understand the modern-day names of places and ethnological parts mentioned in Nuzhat.