Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Katolik Kilisesi, restorasyon projesi

Abstract

Tez çalışması kapsamında İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, Ortaköy Mahallesi, 23 pafta, 44 ada, 66 parselde yer alan Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi incelenmiştir. Katolik Kilisesi’ne bağlı yapı, Beşiktaş semtinin dinî ve kültürel zenginliğinin tarihî bir parçası olarak günümüze ulaşabilmiştir. Restorasyonu gündemde olan Kilise yaklaşık 2259 m² lik arazide yer almaktadır. Hovhannes J. Tcholakian’ın “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie Kitabında yer alan bilgilerde; ‘19. yüzyılda, kilise ve müştemilatının tasarısı ve yapımı bizce bilinmeyen çok değerli bir mimara verildi. Azalan cemaatine ve ekonomik sıkıntılara rağmen günümüzde düzenli ibadetin yapıldığı bir yapıdır. ’ Ortaköy Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi Koruma Projesi isimli bu çalışma altı bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında tezin amacı ve kapsamı, kullanılan çalışma yöntemleriyle birlikte aktarılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde, yapının bulunduğu Beşiktaş semtinin konumu, tarihi ve gelişimi içerisinde değişen sosyo-kültürel yapısı anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, Kiliselere ait genel tanımlar, İstanbul Ermeni Kiliseleri, İstanbulda bulunan Ermeni Katolik kiliselerine ait kat planı krokileri oluşturulmuş ve mekânsal özellikleri kısaca anlatılmıştır. Bu yapıların tez konusu kilise ile benzerlikleri araştırılmış ve karşılaştırmalı bir değerlendirme yapılmıştır. Dördüncü bölümde, Surp Krikor Lusavoriç Kilisesinin mimarisi, içerdiği mekânlar (narteks, naos, bema, apsis, balkon, koro katı) incelenerek plan özellikleri başlığı altında açıklanmış, kilise yapısı içerisinde bulunmayan ancak yapıyla ilişki halinde olan çan kulesi ve müştemilatları ayrıca tanıtılmıştır. Yapının cephe düzenleri, malzeme, yapım tekniği ve strüktür özellikleri (duvarlar, sütunlar, döşemeler, örtü sistemi) ile iç mekândaki bezeme programı incelenmiştir. Binada tespit edilen bozulmalar kaynaklarına göre ayrı başlıklar altında tartışılarak değerlendirilmiş, yapının analitik rölövesi oluşturulmuştur. Beşinci bölümde, yapının restitüsyonuna yönelik yapılan çalışmalar aktarılmıştır. Yapının özgün durumuna ait en değerli bilgi ve ipuçları, Hovhannes J. Tcholakian’ın “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie” adlı kitabından elde edilmiştir. Kilise iç mekânına ait fazla görsel bulunamasa da, Hovhannes J. Tcholakian’ın “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie” adlı kitabı ile mevcut yapıdaki izler değerlendirilerek restitüsyon projesi oluşturulmuştur. Altıncı bölümde, yapı için önerilen müdahaleler anlatılarak restorasyon projesi ele alınmıştır. Proje, vaziyet planından başlayarak öneriler sıralamıştır. Batı cephesinde yer alan müştemilatın sonradan kapatılan pencerelerinin yeniden açılması önerilmiştir. Bu cephede sonradan kapatılan ahşap kapılar güvenlik nedeniyle açılmayacaktır. Müştemilat yapıları yığma yapıdır. Kilisenin tehdit ve potansiyelleri değerlendirilerek, azalan cemaatinin, tahribata neden olmayacak, bilinçli kullanıcılardan oluşan kentlilere açılarak yaşatılması ve korunması amaçlanmıştır. Çalışmanın sonucunda, İstanbul ve Beşiktaş’daki hızlı değişimlerden etkilenen kilisenin günümüzde azalmış cemaatine rağmen, dini işlevini sürdürdüğü ve bu kültürün korunarak devamlılığın sağlanmasının önemi belirtilmiştir. Yasal engeller ve maddi sıkıntılara rağmen, çok değerli olan bu kültürel ve mimari mirasın korunması gerektiği açıktır. Yapılan araştırmalar, ölçüm çalışmaları ve hazırlanan rölöve ile restitüsyon ve restorasyon projelerinin önerdiği mimari müdahalelerin yanı sıra, toplumda yapılanması gereken bilinç ve hassasiyet ile bu mirasın korunması mümkün olabilir. Ermeni Katolik kültürü ve mimarisinin sahip olduğu potansiyeli kullanarak, köklü kültürel geçmişe sahip yapı adasının bir bütün olarak korunması, içerisinde bulunduğu kent ile iletişim ve etkileşimi arttırarak bu kültürün yaşatılması umut edilmektedir.

Within the scope of the thesis study Surp Krikor Lusavoric Church located in Istanbul, Beşiktaş District, Ortaköy Quarter, 23 map section, 44 city block, 66 parcel was examined. The structure connected to the Catholic Church has reached the present day as a historical part of the religious and cultural richness of Beşiktaş district. Its restoration is on the agenda and the church is located on an area of approximately 2259 m². The information contained in Hovhannes J. Tcholakian’s book “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie” book; ‘In the 19th century, the design and construction of the church and its outbuilding were given an invaluable architect who is unknown by us. Despite declining congregation and economic hardship, it is a structure where regular worship is performed today.’ This work, named Ortaköy Surp Krikor Lusavoric Church Preservation Project, consists of six sections. At the introduction part, the aim and scope of the thesis are reported together with the study methods used. In the second part of the study, the changing socio-cultural structure of the Beşiktaş district in which the structure is located has been explained in terms of its location, history and development. In the third part, general definitions of Churches, Istanbul Armenian Churches, floor plans of the Armenian Catholic churches in Istanbul created and their spatial characteristics are briefly explained. The similarities of these structures with the church of the thesis subject were investigated and a comparative evaluation was made. In the fourth part, the architecture of the church of Surp Krikor Lusavoric and the venues (narthex, naos, bema, apsis, balcony, chorus floor) were explained under the title plan features and also the bell towers and outbuildings which are not in church structure but in relation with the structure were also introduced. The facade layout, materials, construction technique and structure features (walls, pillars, floors, cover system) and interior decoration program of the structure have been examined. According to the sources of deterioration detected in the structure, it was assessed and discussed under separate headings, and the analytical building survey of the structure was formed. In the fifth part, studies on the restitution of the structure have been reported. The most valuable information and clues about the original state of the construction were obtained from Hovhannes J. Tcholakian’s book “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie”. Even if there cannot be found many pictures about the interior of the church, a restitution project was created by evaluating the traces of the existing structure with the book “L’eglise Armenienne Catholique En Turquie” by Hovhannes J. Tcholakian. In the sixth part, the interventions suggested for the structure were explained and the restoration project was discussed. Starting from the site plan, the project listed the suggestions. It was proposed to reopen windows that were later closed from the outbuilding located on the western side. The wooden doors that are closed later on this side will not open for security reasons. The iron gate located on the south side, the iron gate suitable for the restitution project is proposed. The outbuilding structures are masonry constructions. By evaluating the threats and potentials of the church, decreasing community is aimed to be lived in urban areas consisting of conscious users who will not cause destruction with aimed it to be opened and preserved. As a result of the study, it is stated that the church affected by the rapid changes in Istanbul and Beşiktaş, but still maintains its religious function despite the diminished congregation and it is important to maintain this culture and maintain continuity. Despite the legal obstacles and financial difficulties, it is clear that this cultural and architectural heritage, which is of great value, must be preserved. It may be possible to protect this heritage with the awareness and sensitivity that must be built in society, as well as the researches, measurement studies and prepared architectural interventions proposed by the restitution and restoration projects. It is hoped that by using the potential possessed by Armenian Catholic culture and architecture, preserving the structure island with its deeply-rooted cultural background as a whole, this culture will be kept alive by increasing communication and interaction with the city it is in.