Tasarım ve mülklerin bölünebilirliği: miras ve önalım

Abstract

Yapılı çevre ve insan ihtiyaçları sürekli bir değişim içerisindedir. Bu değişim günümüzün teknolojik gelişmeleri ile daha da hızlanmış ve giderek hızlanmaktadır. Kullanıcılar, değişen ve dönüşen ihtiyaçlarını, yaşadıkları çevreye yansıtmaya çalışmakta ve yapılı çevrenin değişen ihtiyaçlarını karşılamasını beklemektedir. Değişen kullanıcı ihtiyaçlarının karşılanması, yapılı çevrenin değişebilirliği ile ilişkilidir. Mimari çevre, değişebilirlik bağlamında incelendiğinde geleneksel çevrelerin değişime açık ve esnek bir yapıda olduğu gözlenmektedir. Geleneksel çevrenin fiziksel olarak kolaylıkla değiştirilmeye elverişli olduğu, kullanıcıların ihtiyaçlarına yönelik olarak yapılarda gerçekleştirdikleri değişimlerde görülmektedir. Bununla birlikte, günümüz modern çevresinde mimari yapılar tamamlanmış bir ürün olarak kabul edilmekte ve çoğunlukla değişime uyum sağlamakta yetersiz kalmaktadır. İhtiyaçlar değişirken yapıların sabit kalması, işlevsel ve fiziksel eskimeyi beraberinde getirerek mimaride, esneklik ve değişebilirlik gibi kavramların tartışılmasına yol açmıştır. Bu anlamda günümüz mimarisi, değişen ihtiyaçlara cevap verebilecek bir yöntem arayışındadır. Yapılı çevrede kullanıcı tarafından değişikliklerin gerçekleştirilebilmesi yapıların fiziksel elverişliliğinin yanında, çevrenin hukukuyla doğrudan ilişkilidir. Hukuk, çevrelerin oluşumunda, gelişiminde ve değişiminde etkili olan en önemli faktörlerden biridir. Mimari çevrenin esnekliği ve değişebilirliği hukukun çizdiği sınırların esnekliği çerçevesinde mümkündür. Çalışma kapsamında, kullanıcının mimari çevreden beklediği değişim ihtiyaçlarından biri olarak mülklerin bölünebilmesi ve birleştirilebilmesi konusunda, geleneksel ve modern yapılı çevrelerin hukuku karşılaştırılmıştır. Geleneksel yapılı çevrenin hukuku olarak, Türkiye’nin geçmişinde etkili olan İslam hukuku, modern çevrenin hukuku olarak günümüz Türkiye’sinde geçerli olan Türk hukuku karşılaştırılmıştır. Çalışmanın hukuki kapsamı, miras hukuku ve önalım hakkı çerçevesinde daraltılmıştır. Miras hukuku mülkleri bölmeye neden olan hukuki bir işlem olarak, önalım hakkı mülkleri birleştiren bir hak olarak incelenmiştir. İslam hukuku ve Türk hukuku kuralları miras ve önalım hükümleri kapsamında karşılaştırılarak mimaride bölünebilirliği nasıl etkilediği tartışmaya açılmıştır.

Human needs are constantly changing which requires changes in the built environment. Such change is accelerated with contemporary technological advancement. As users’ values and needs are constantly changing, new social and financial sittings are expressed by transforming properties. Thus the capacity of the built environment to accommodate such needs should be a fundamental issue in environmental activities whether in design or in the law (just to name two examples). When we examine the built environment in the context of changeability, it is observed that the traditional environments are more adoptable to change and thus more flexible. This conclusion is the result of observing changes that are made by users of the built environment. However, today's modern edifices are often completed and much less adoptable to change than traditional ones. As user’s needs changed, while building remained stable, the issue of adoptability and flexibility in architecture became a debatable subject. In this sense, today's architecture is in search of an architectural solutions that can meet user’s changing needs. The ability to accommodate changes by users’ in the built environment is directly related to both, a) the law concerning the environment, namely properties’ and user’s rights, b) as well as the capacity of the physical sitting to adopt changes. Law is one of the most important factors that influence the formation, development and changes in the environment. As known, flexibility and variability of the environment is only possible within the framework of the law’s boundaries. Within the scope of this study, the laws of traditional and modern built environments are compared. Comparison, to name one example, is in the property’s capacity to divide or join adjacent properties to form either smaller or larger ones that might be used differently. Two small apartments might join to be used as an office for example. Or to the contrary, a large apartment might be divided in to two restaurants. As the traditional built environment was much influenced by the Islamic legal system as evident from Turkey's history, it was then compared with current laws of today's Turkey's environmental laws. The scope of the study has been confined to the laws of inheritance and the right of pre-emption. Inheritance law is examined as a legal process which caused the division of properties, and the right of pre-emption as a right that united property. The thesis explored how Islamic law and current Turkish law affected divisibility of properties by comparing their rules on inheritance and preemption. Of course, many examples are drawn from both, historical data and recent physical transformations to clarify the need for physical and legal transformations for an adoptable urban sitting hoping to reduce building demolitions which for sure will help in achieving sustainability.