Nasihatnâme’den Talimatnâme’ye: Damad/Şehid Ali Paşa ve Devlet Görevlilerine Dair Yazılı Emirleri

Abstract

Karlofça Antlaşması’yla önemli topraklar kaybeden Osmanlı Devleti buraları geri alabilmek için karşı atağa geçmekte gecikmedi. 1711 yılında Ruslarla Prut savaşı yapıldı. 1715’te Venediklilerle savaşıldı ve Mora geri alındı. Bu ikinci seferin ve zaferin başkumandanı Veziriazam Damat Ali Paşa idi. Avusturyalılara kaptırılan yerleri de geri almak için 1716 yılında sefere çıkan Ali Paşa Varadin’de yenildi ve şehid oldu. Venedik ve Avusturyalılara karşı yaptığı savaşların yanı sıra, dâhilde de devleti düzene sokmaya çalışan Ali Paşa’nın, vefatına yakın devlet görevlilerinin işlerinde nasıl hareket edeceklerine dair hazırlattığı Talimatnâme, türünün tipik bir örneğidir. Bilindiği gibi devlet idaresindeki bozukluklara paralel olarak XVI. yüzyıl ortalarından itibaren nasihatnâme veya siyasetnâme türü eserler ortaya çıkmıştır. XVII. yüzyılda sayıları artan bu türün son örnekleri XVIII. yüzyılda kaleme alınmıştır.Sunulan makalemizde, Şehid Ali Paşa tarafından dönemin defterdarlarından Sarı Mehmed Paşa’ya hazırlattırılan Talimatnâme’nin niteliği, mevcut nüshaları, üzerinde yapılan çalışmalar, muhtevası ve devlet görevlilerine verilen öğütlerin nasıl emir haline getirildiği üzerinde durulmuş ve sonunda metnin el yazması sureti verilmiştir.

The Ottoman Empire, which lost important lands by The Treaty of Karlowitz, did not delay to counter. In 1711, the Pruth Campaign was made with the Russians. In 1715, the war took place with the Venetians and the Morea was taken back. The commander in chief of this second campaign and victory was the Grand Vizier Damat Ali Pasha. Ali Pasha, who started a campaign in 1716 to take back the lands given rein to the Australians, was defeated in Varadin and became martyr. Besides the wars against the Venetians and Australians, Ali Pasha, who tried to reorganize the state domestically, ordered to be prepared a Talimatnâme concerning how the statesmen would behave in their works, which is a typical example of its type. As it is known, from the middle of the sixteenth century “Nasihatnâme” or “Siyasetnâme” types of works generated as a result of the defect in the state administration.. In the seventeenth century, their number increased and their latest examples were given in the eighteenth century. In this article, Talimatnâme, which was prepared by the head of the provincial treasury Defterdar Sarı Mehmed Pasha at the behest of Şehid Ali Pasha, is evaluated in terms of its characteristics, its available transcripts, the works made on it, its content, how the advices given to the statesman have become an order and at the end the handwritten manuscripts are attached.