Geleneksel Ahşap Yapı Detaylarının Merkez Hattı Yöntemine Göre Üretilmesi

Abstract

Merkez hattı yöntemi, geleneksel ahşap yapılardaki geçme detaylarının yüksek hassasiyet ile üretilip yüklerin, taşıyıcı bileşenler arasında dengeli bir şekilde dağılmasını ve ahşap yapının nizami olarak inşa edilmesini sağlayan bir imalat yöntemidir. Gerek ahşap malzemenin özelliklerinden dolayı, gerekse işlem zorluğundan dolayı kerestenin yüzeyi tam olarak düz olmayabilir. Düz olmayan yüzeyden alınan ölçü, zıvananın kereste üzerinde yanlış konumlanmasına yol açmakta, bu da geçmenin gerçekleşmemesine yol açmaktadır. Zira en küçük bir engel dahi zıvanaların birbirine geçmesine mani olmaktadır. Bununla birlikte zıvanaların birbirine uygun açılmaması taşıyıcı bileşenler arası yükün dengeli dağılmamasına, bu da taşıyıcı sistemde zayıf noktalar oluşmasına yol açmaktadır. Geleneksel inşaat bilgisinin bir tezahürü olarak merkez hattı yöntemi, bu sorunları çözmektedir. Oluşturulan merkez hattı çizgisi, tüm taşıyıcı bileşenlerin imalatı için referans oluşturmakta ve tüm bileşenler nizami bir bütün oluşturacak şekilde imal edilemektedir. Geleneksel ahşap yapı detaylarının merkez hattı yöntemine göre üretilmesini ele alan bu çalışmanın giriş bölümünde, amaç, kapsam ifade edilmiş ve mevcut yayınlar taranmıştır. İkinci kısmın ilk başlığında ahşabın biyolojik yapısına dair bilgiler verildikten sonra mukavemet özellikleri incelenmiştir. Geleneksel ahşap taşıyıcı sistemler başlığı altında, taşıyıcı bileşenler çalışma doğrultusuna göre gruplanarak incelenmiş, zıvana ve geçmeler, taşıyıcı bileşenlerden ayrı olarak ele alınmıştır. İkinci bölümün son başlığında geçmeler tiplere göre gruplandırılmış ve merkez hattı yöntemi ile imalatına yönelik çizimler verilmiştir. Üçüncü bölümde “merkez hattı yöntemi” detaylı olarak irdelenmiştir. Yöntemin tarihi kökleri araştırıldıktan sonra hangi geleneksel aletlerin yöntem ile bütünleştiği incelenmiştir. İmalata dair detaylı anlatımlar dördüncü kısımda yer almaktadır. İmalat en başından sonuna kadar örnek görseller ile adım adım açıklanmıştır. Bölümün sonunda tez kapsamında bir adet örnek yapılmıştır. Beşinci bölüm, merkez hattı yönteminin Anadolu’daki karşılığının aranmasına ayrılmıştır. Anadolu’da bu yöntem ile inşa edilmiş dini ve sivil mimarlık örnekleri araştırılmış ve yapılar, her iki grubun detayları korunmuşluk durumları farklı olduğu için kamusal ve sivil ölçekli olarak ikiye ayrılarak incelenmiştir. Son bölümde yöntemin avantaj ve dezavantajlarına dair sonuçlar ile yöntemin Anadolu’daki izlerinin korunmasına dair öneriler sunulmuştur.

The center line method is a manufacturing method that ensures the details of joineries in traditional wooden structures which produced with high precision and that the loads are distributed evenly between the structural components and that the wooden structure is constructed properly. The surface of the timber may not be completely flat, either due to the properties of the wood material or the difficulty of processing. The measurement taken from the uneven surface leads to the misalignment of the bush on the timber, which results in no insertion. This is because even the smallest obstacle prevents the tenons from engaging. However, if the bushes do not open properly, the load between the carrier components is not evenly distributed, resulting in weak points in the carrier system. The center line method as a manifestation of traditional construction knowledge solves these problems. The centerline is a reference for the manufacture of all the structural components. In the introductory part of this study, which deals with the production of traditional wooden building details according to the center line method, the purpose, scope and expression of the existing publications have been searched. In the first chapter of the second part, after giving information about the biological structure of wood, strength properties were studied. In the chapter of traditional wooden structural systems, the structural components were grouped according to the working direction, and studied separately. In the last part of the second chapter, mortise and tenons are grouped according to the their types and drawings for the production by center line method are given. Detailed explanations on manufacturing are given in the fourth chapter. Production is explained step by step with sample visuals from the beginning till the end. At the end of the chapter, a sample production is given. In the last chapter, the results, advantages and disadvantages of the method and the suggestions for protection of the traces in Anatolia such as centerline method are presented.