Haseki Hürrem Sultan Türbesi Çinileri

Abstract

Geleneksel Sanatlar bir toplumun kendine has mirasının önemli göstergelerinden biridir. Türk Mimarlığında ev, camii, köşk, türbe gibi yapıların tavan veya duvarlarına işlenen çini süslemeleri, her dönemin kendine özgü özelliğini yansıtan önemli bir süsleme türüdür. Olumsuz hava şartlarına dayanıklı olsa da, zamanın da etkisi ile zarar gören kalem işi süslemelerine oranla daha az zarar gören çiniler yine de seneler içerisinde onarım görmüş veya erken tarihli yapılara, onarım yapıldığı dönemin üslubuna uygun başka nakışlar eklenmiştir. Bu nedenle çini süslemeleri ayrıntılarıyla incelenerek belgelenmesinin gerekliliği düşünülmüştür. Eser Osmanlı dini mimarisinin önemli örneklerinden birini teşkil etmektedir. Mimar Sinan’ın da anlayışıyla ayrı bir dikkat çekmektedir. Türbe Kanuni Sultan Süleyman tarafından zevcesi Haseki Hürrem Sultan için vefatından sonra Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Süleymaniye haziresinde yer alan türbe, çiniler açısından önem arz etmektedir. Türbe ağırlıklı olarak çini panolardan oluşmaktadır. Ağırlıklı olarak sıraltı tekniğinin uygulandığı çiniler yer almaktadır. Bunun dışında sadece kapı arkası çinilerinde renkli sır tekniği uygulanmıştır. Türbe dıştan baktığımızda sekizgen, içeriden ise onaltıgen planlıdır. Türbeye giriş kapısının sağ ve sol duvarlarından çiçek açmış bahar ağacı panolar yer almaktadır. İç mekanda ise bordür çinileri, mihrap köşesi çinileri, pencere üstü / pencere alınlıkları, kitabeler, ulama çiniler, kapı arkası çinileri ve mermer taklidi çiniler gruplar halinde ele alınmıştır. Çinilerde kompozisyon planları simetrik ve ulama çıkışlı panolardır. Bu tez, Haseki Hürrem Sultan Türbesi’nin (1558-1559) çinilerini konu edinmiştir. Araştırma konum olan Haseki Hürrem Sultan Türbesi çinileri teknik özellikleri, motif ve desen anlayışları ile ele alınarak değerlendirilmiştir. Tezimde yer alan fotoğrafların yüzde sekseninin çekimleri bana aittir.

Traditional arts is one of the most important manifestations of the authentic cultural heritage of a society. Tile decorations on the ceilings or walls of buildings such as houses, mosques, mansions and tombs is an important type of decoration in Turkish architecture that reflects the characteristic features of each period. The tiles, although resistant to adverse weather conditions, and less likely to be damaged compared to painting decorations by the effect of time, were yet repaired over the course of years, or in some cases, new decorated tiles had been added to the early structures representing contemporary sytle. Hence, it is thought that the tile decorations should be examined and documented in detail. The Tomb represents an outstanding example of Ottoman religious architecture which also reflects Architect Great Sinan’s style. Sultan Suleiman The Magnificient ordered The Tomb to Great Sinan in memory of his late wife Haseki Hürrem Sultan. The Tomb, placed in the ‘hazire’ (burial area) of the Süleymaniye Mosque, has an important value with its tiles. The building, is mostly covered with tiles. They are predominantly made with underglaze technique, other than that, there is a unique group of tiles, situated behind the door wings -in their open position- that are made with colored glaze. The building has an octagonal plan on the outside, and an hexadecagonal plan in the inside. On the right and left sides of the building’s entrance door, there are tile panels with spring tree decorations. In the interior, border tiles,tiles on the upper corners of mihrab area, those on window pediments, inscription tiles, adjoined-figured tiles, marble imitation tiles and the ones behind the entrance door wings are examined in different groups. The tile panels have symmetrical and adjoined figures in the compositional plan. This thesis is about Haseki Hürrem Sultan Tomb’s (1558-1559)tiles. My research subject focuses on Haseki Hürrem Sultan Tomb’s tiles’ with their technical characteristics, motif and design style. Eighty percent of the photographs used in this thesis were taken by myself.