Akkoyunlu-Türkmen Yakub Bey Albümlerindeki Kalem-i Siyahî Resimlerinde Çin Etkisi

Abstract

Çin resim tarihinde, Sung-Yüan devrinde (11-14. yy.) gelişen Bai-miao isimli çizgisel mürekkep resim üslubu, Moğollar vasıtasıyla Orta Asya, Batı Asya ve Anadolu coğrafyasına ulaşmıştır. Çin metropolitan ressamları ve yerel atölyelerdeki sanatkârların ortaya koydukları resimler ve bunların muhtelif kopyaları, Orta Asya ve İran’da Çin etkisini yansıtan ve yorumlayan resimler saray albümlerine girmişlerdir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunan H. 2153 ve H. 2160 numaralı iki nadide albüm ile bunların bir parçası olan Berlin Diez Albümlerinin içeriklerinin çoğu Akkoyunlu hükümdarı Yâkub Bey’in himayesinde toplanarak hazırlanmıştır. Bunlar arasında geleneksel minyatüre benzemeyen ve Çin resim sanatı etkisini yansıtan sade mürekkepli birçok resim, tahrir, bezeme tasarımı içeren ve Kalem-i Siyahî olarak adlandırılan yeni bir resim çeşidi görülmektedir. Özellikle 14. yüzyılda yaşayan Emîr Devletyâr, ʿAbdu’l-Hay, Sultan Ahmed Celâyir gibi üstatların Kalem-i Siyahî tekniğiyle yaptıkları bu çalışmalarda estetik zevk ve sanatsal beslenme ile yeni bir tarz karşımıza çıkmaktadır. Bu tezde, günümüze kadar gelen farklı konuları işleyen Kalem-i Siyahî resimlerindeki Çin etkisi, özellikle Bai-miao ve Şan-Şui teknikleri açısından incelenmektedir. Ayrıca orijinal Çin kaynaklarının fırça-mürekkep tekniklerinin karşılaştırma yöntemiyle uygulamalı analizi de yapılmaktadır.

Bai-miao painting, which is drawn only by ink lines, highly prospered and progressed during Sung-Yuan Dynasty from the 11st to the 14th century in Chinese history. After Mongolians took over the Central Plains of China, this kind of arts began to appear in the Middle Asian, Western Asian and Anatolian, being brought to the west by the artists living in the metropolitan cities of China and provincial artists. At that times, some reproduction paintings and some paintings under the Chinese influence yet with the local aesthetic taste, which were manufactured in Middle Asian and Iran, eventually came into the albums of Sultans with original Chinese paintings. The two albums named H. 2153 and H. 2160 are significant from the other Saray Albums (TSMK H. 2152, H. 2154, SBB Diez Album) in the Manuscript Library of Topkapi Palace Museum. Most works of the two albums were ordered to paint or collected under the protection of Aqqoyunlu-Turkmen Sultan Yâkub Beg. Among these plain linear ink works, drafts, sketches, and the reflected Chinoiserie effects are so manifested that with the name of “Qalam-Siyâhi” a new kind of painting art had formed which was totally different from the traditional Islamic miniatures had formed. Especially, the techniques of the Qalam- Siyâhi artworks made by masters like Amîr Dawlatyâr, ʿAbdu’ l-Hayy, Sultan Ahmed Celâyir produced a strong aesthetic value and new artistic nutrition. In this thesis, the Chinosiserie effects of Qalam-Siyâhi paintings will be studied through the perspective of the Bai-miao and Shan-Shui painting techniques again. Furthermore, the comparative study method of the brush-ink techniques is to be used for analysis.