Trabzon Gazipaşa Mahallesi’nde Kurşunoğlu Konağı Restorasyon Projesi

Abstract

19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen Kurşunoğlu Konağı, Trabzon İli, Gazipaşa Mahallesi’nde bulunmaktadır. Çalışma kapsamında konağın rölövesinin çizilmesi, restitüsyon önerilerinin geliştirilmesi ve restorasyon projesinin hazırlanması amaçlanmıştır. Gazipaşa Mahallesi bünyesinde 19. yüzyılda inşa edilmiş, döneminin mimari özelliklerini yansıtan çok sayıda konutu barındırmaktadır. Ancak yapıların bir kısmı bakımsız durumdadır, bir kısmı ise kullanıcıları tarafından terk edilmiştir. Yapılan literatür taraması sonucu mahalledeki tüm konut yapılarını kapsayan bilimsel bir araştırma ve projelendirme bulunamamıştır. Bu nedenlerle çalışmanın ana amacı Kurşunoğlu Konağı’nın belgelenerek restitüsyon ve restorasyon projesinin hazırlanması olmakla birlikte Gazipaşa Mahallesi’ndeki konut yapılarının mevcut durumları ve tarihi süreç içindeki değişimleri fotoğraflar ve haritalar üzerinden hazırlanan analizlerle değerlendirilmiştir. Kurşunoğlu Konağı, Gazipaşa Mahallesi’nin kuzeyinde, 239 ada, 16 parselde bulunmaktadır. Yapıya güney yönünde bitişik olarak konumlanan ek yapısı yer almaktadır. Ayrık nizam olarak konumlandırılan konak, kâgir yığma taş bahçe duvarlarıyla çevrelenmiştir. Bahçenin iki adet girişi bulunmaktadır. Konak bir bodrum kat ve üç normal kattan oluşur. Orta sofalı (karnıyarık) plan tipine sahiptir. Dış duvarları yığma taş, döşemeleri ahşap, tavanları pasalı ahşap tavan, çatısı haçvari çatıdır. Yapının kuzey cephesi kesme taştır. Doğu ve batı cepheleri nim sıva ile sıvalıdır. Kuzey cephesinin merkezinde bulunan çıkmanın zemin kat hizasında iki adet taş sütun bulunur. Simetrinin hâkim olduğu cephede bulunan basık kemerli dikdörtgen biçimli pencereler, taş kat silmeleri, köşelerde bulunan pilasterler, üçgen alınlık yapının karakteristik özellikleridir. Yapının güneyindeki ek yapı müştemilat olarak yapılmıştır. İnşa edildiği dönemde konak ve ek yapı arasında geçiş bulunmaktadır. Ancak değişen sosyal ve ekonomik koşullar sonucu iki yapı arasındaki geçiş kapatılmış ve uzun süre farklı aileler tarafından kullanılmıştır. Günümüzde ise ek yapı kullanılmamaktadır. Bu çalışmada Kurşunoğlu Konağı ve ek yapısı ayrıntılı çizim ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Konakta ve ek yapıda zaman içerisinde çeşitli nedenlerden dolayı bozulmalar ve değişimler meydana gelmiştir. Konakta yapının estetik değerine zarar veren, hem iç mekânda hem de cephelerde gözlemlenen uygunsuz ekler mevcuttur. Çalışma kapsamında öncelikli olarak yapıdaki mevcut hasarların giderilmesi ve yapının uygunsuz eklerden arındırılması amaçlanmıştır. Daha sonra yapının plan özellikleri değiştirilmeden yeni işlev verilmiştir. Kurşunoğlu Konağı, Trabzon 19. yüzyıl konut mimarisini birçok özelliğini taşıması, bünyesinde barındırdığı birçok özgün detay ve Gazipaşa Mahallesi konut mimarisi içerisindeki önemli yeri nedenleriyle sahip olduğu estetik, tarihi ve mimari değerler korunmalıdır. Konağın özgün detaylarının gelecek nesillere aktarılması ancak sürekli bakım-onarım ile sağlanabilir.

The mansion of Kurşunoğlu, built in the second half of 19th century, is located in Trabzon, at Gazipaşa district. This study aims preparing the measured drawings of the mansion, bringing restitution proposals and preparing a restoration project. Gazipaşa district hosts lots of buildings that were built in 19th century and these buildings represent the architectural characteristics of the period. However, some of them lack of maintenance and even are totally abandoned. After a thorough research archival and library data, no study comprising all of the civil structures in the neighborhood could be found. As a result, besides the main aim of surveying the Kurşunoğlu Mansion, current status and the changes in state of conservation of the buildings in Gazipaşa District throughout their history were evaluated by the analysis through observations, photographs and maps. Kurşunoğlu Mansion is located to the north of Gazipaşa district, at block 239, plot 16. There is an annex adjoining the building on its south. The mansion is in a detached order and is surrounded by stone masonry garden walls. There are two entrances to the garden. The mansion consists of a basement and three floors. It has middle-sofa plan type. Outer walls are stone masonry, the floors and ceilings are timber and it has cross-shaped roof. The north facade of the building is ashlar masonry. East and the west facades are rubble masonry and plastered. The projection in the center of the north facade has two stone columns supporting it. Rectangular and low-arched windows, stone string courses, the pilasters on the edges and triangular pediment on top of the symmetrical facade are the characteristics of the building. The annex on the south of the building was built as a residence for the servants. When it was built, there was a passage between the annex and the mansion. Nevertheless, according to the changing social and economical circumstances, the passage between the two was closed and the structures were used by different families for a long time. Nowadays the annex is out of use. In the scope of this study, Kurşunoğlu mansion and the annex were both documented in detail with drawings and photographs. Mansion and the annex faced with some changes and deteriorations in time. Not only interior space but also the facades of the mansion have some unsuitable additions that damage the aesthetical value of the historic mansion. In the scope of the study, primarily, the elimination of the current damage and the cleaning of the building from unsuitable additions were aimed. Thereafter, without changing the plan of the building, a new function is suggested so as to use the building partially or room by room as a guesthouse which can be booked online from web-sites like Air-bnb. This will not change its original function and moreover will provide a chance for its annex to be in use as well as bringing some income to the family for keeping the maintenance. Kurşunoğlu mansion’s aesthetic, historical and architectural values highlight the characteristics of the 19th century Trabzon civil architecture at Gazipaşa district with its unique details. Therefore it is important to protect this precious example of cultural heritage and to hand it down to future generations by continuous maintenance and repair.