Klâsik Türk Edebiyatı Mesnevilerinde Bir Sağaltım Olarak İbadetler (XV. Yüzyıla Kadar)

Abstract

Bu çalışmada, Klasik Türk Edebiyatında XV. Yüzyıla kadar Anadolu sahasında yazılan mesnevilerden yola çıkılarak, Klasik Türk edebiyatının gündelik hayatla ilgili geniş yelpazeli konularından biri olan ibadetlerin; söz konusu metinlerde sağaltıcı özellikleriyle birlikte nasıl yer aldığı incelenmiştir. İbadetler, gündelik hayattaki hâkim rolüne paralel olarak Klasik Türk Edebiyatında da nüfuzlu bir yer edinmiştir. İbadetlerin insanın hayatındaki merkezî konumunun; insana ruhsal ve fiziksel olarak etki ettiği tespit edilmiştir. Bu birikimin merkeze alınmasıyla yapılan tezde Klasik Türk Edebiyatında Anadolu sahasında XV. Yüzyıla kadar yazılmış olan mesnevilerle birlikte, gerekli görüldüğü ölçüde nesir eserlerde de yer alan ibadetlere dair dikkatler irdelenmiştir. Bu metinler içerisinden ise, İslam’ın beş rüknünü oluşturan abdest ve namaz, zekât, oruç, hac ibadetlerinin sağaltım özelliği hakkında bilgi verilenler seçilmiştir. Klasik Türk Edebiyatı sahasındaki metinlerin takip edilmesiyle dinî fikir altyapısının edebiyatın mecrasına nasıl yansıdığı incelenmiştir. Metinler özelinde ibadetlerin fiziksel ve ruhsal sağaltımlarının şairlerin ve nasirlerin gözünde nasıl aktarıldığı ortaya konulmuştur.

In this study, starting off the texts from masnavis written in the 15th century in the area of Anatolia, how the prayers , one of the wide range of the subjects of Classical Turkish Literature, took part in those texts with their curative qualifications has been examined. Prayers, in accordance with its dominant role in daily life, have gained ground strongly in Classical Turkish Literature. It is confirmed that the central place of prayers in human life has psychological and physical effects on humans. In this thesis which is centralized around these findings and knowledge, with masnavis written up to the 15th century in the area of Anatolia in Classical Turkish Literature, the comments about prayers on prose works have also been examined as much as it is necessary. From these texts, the ones which give information about the qualification of treatment of the five elements of Islam that are ablution, salat, hajj, fasting and zakat, have been chosen. By following the texts in the area of Classical Turkish Literature, how religious thoughts basis reflected in the area of literature has been scrutinized. In the light of the texts how the physical and spritual treatments of the prayers were presented from the eyes of poets and prose writers has been put forth and some certain prose works.