Konya Mevlana Müzesinde Bulunan 68-69 Numaralı Divan-ı Kebîr’in Tezyîni Açıdan İncelenmesi

Abstract

Anadolu Selçuklu Sanatı deyince hiç kuşkusuz akla XII. ve XIII. yüzyıllarda Anadolu’da inşa edilmiş olan mimari yapılar gelmektedir. Göçebe Türkmen boylarının yerleşik hayata geçişinin en bariz sembolü olan bu yapılar başta camiler olmak üzere medrese, han, kervansaray, türbe, köşk ve şehir surlarıdır. Bu yapıların üzerindeki bezemeler oldukça yoğundur. Geometrik desenlerin ön planda olduğu tezyinatta rumi kompozisyonları ile birlikte bitkisel motifler de kullanılmıştır. Anadolu Selçuklu üslubunu okuyabilmek açısından önemli bir yere sahip olan mimari eserlerin yanında kitap sanatları da Selçuklu Sanatına ışık tutmak açısından kıymetlidir. XIII. yüzyılda Anadolu’ya göç etmiş birçok alim ve mutasavvıfın kaleme almış oldukları eserler ilim ve irfan açısından önemli olmakla birlikte sanat değeri de taşımaktadırlar. Bu dönemde Anadolu’ya göç ederek Türk halkını yaşantısı ve eserleri ile etkilemiş ve yön vermiş isimlerden birisi de Mevlana Celaleddin Rumi’dir. Mevlana’nın eserleri Mesnevî, Divan-ı Kebîr, Fîhi Ma Fîh, Mecalis-i Seb’a, Mektubât ve Rubaiyât Farsça kaleme alınmış ve edebî yönü de oldukça kuvvetli eserlerdir. Edebî olarak sanat yönü gelişmiş bu eserlerin Mevlevilik yolunun öğretisini içermesi ve Mevlevilikte sanatın yerini göstermesi açısından da ayrı bir önemi vardır. XIV. yüzyılda Mevlana’nın eserlerinin özellikle Mevlevi sanatkarlar tarafından çoğaltılarak istinsah edilmesi yaygınlaşmıştır. Kendisi de bir Mevlevi olan Emir Satı el- Mevlevî’nin yine bir Mevlevî olan katip Hasan b. Osman’a hazırlatmış olduğu eserler Selçuklu üslubunu kitap sanatları üzerinden okuyabilmeye olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada tezyini açıdan incelemesi yapılan Konya Mevlana Müzesi 68-69 numaralı Divan-ı Kebîr, Anadolu Selçuklu kitap sanatlarına kaynak teşkil etmesi bakımından önemli bir konuma sahiptir.

When we talk about Anatolian Seljukian art without doubt we think about architectural buildings that are constructed in XII. and XII. centuries. These buildings which are composed of mosques, madrasas, inns, caravanserais, tombs, pavilions and city walls are the most apparent symbols of the transition of Turkish nomadic tribes to a settled life. The decorations in these structures are very rich. While geometric patterns are at the forefront of these ornaments, rumi compositions and plant motifs are also used in them. Along with the architectural buildings that are really important in understanding the Anatolian Seljukian style, the artworks in the books are also essential in shedding light to Seljukian art. As these works written by many scholars and Sufis that migrated to Anatolia in XIII. century are crucial in terms of knowledge they are also valuable with regards to art. One of the figures who migrated to Anatolia and who have affected and dominated the Turkish society with his life and works is Mevlana Celaleddin Rumi. Mevlana’s works such as Mesnevî, Divan-ı Kebîr, Fîhi Ma Fîh, Mecalis-i Seb’a, Mektubât and Rubaiyât are written in Persian and are strong in literature. These literary works which are developed in art are essential in demonstrating Mevlevi teachings and showing the place of art in Mevleviyeh. During XIV. century it became a widespread practice to reproduce the works of Mevlana by copying them especially the Mevlevî artists. The works prepared by clerk Mevlevi Hasan b. Osman upon the request of Emir Sati El-Mevlevî’s enable us to examine Seljukian art through books. Konya Mevlana Museum’s Divan-ı Kebîr which is numbered 68- 69 that is studied in this work is important because it provides a basis for Anatolian Seljuk book art.