Fesad Kavramının Akitler ve Toplumsal Yapı Üzerindeki Etkileri

Abstract

Bu çalışmada, fesâdın fıkhî ve sosyolojik bağlamda toplum yapısındaki tezâhürünün, çeşitli yönleriyle incelenmesi hedeflendi. Bu amaçla ferdin ahlâkî ve vicdânî şuurundaki eksikliklerin insâni değerlere zarar vererek toplum yapısını nasıl bozduğu izah edildi. Cemiyette, düzeni bozucu faaliyetlerin devlet eliyle nasıl azaltılabileceği ile ilgili örnekler (siyasi, hukûkî ve askerî anlamda) ortaya konuldu. İslam hukukunun sözleşmeler çerçevesinde gelişen literatürüne bakıldığında, muamelat sahasının en temel konularından biri olan akit müessesesine özel bir önem atfedilmesi sebebiyle, çalışma içerisinde fesadın akitler üzerindeki etkilerine değinildi. Akdin sonuç doğurabilmesi için hukukun meşru kabul ettiği ölçütler ve fakihlerin akit için geliştirdiği şartlar; sıhhat, fesad ve butlan kavramı çerçevesinde ele alındı. Çalışma içerisinde “Fesâdın” lugavî ve fıkhî manası yanında maslahat ve mefsedet düzleminde topluma etki eden yönleri incelendi. Fesâdın toplumsal yapı üzerindeki menfî tesirlerinin çözüm yollarını izah etmeyi hedefleyen bu çalışma, giriş, dört bölüm ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Birinci bölümde fesad kavramının dilsel tahlîli ile birlikte fitne ve herc bağlamında değerlendirilmesi ve fesâdın fıkhî manâda tanımı yapılıp, maslahat ve mefsedet kavramları incelendi. İkinci bölümde akit teorisi, akdin tarihçesi ve toplum hayatındaki yeri izah edilip akit çeşitleri, akdi ifsad eden noktalar ve İslamda nehy edilen akitler ele alındı. Üçüncü bölümde fesadın toplumsal yapı ve ferde etki eden yönü, ferdin sorumluluk ve hakları, ayrıca “ilk fitnecinin durumu” anlatıldı. Bu bölümde, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma amacı taşıyan siyâsi suçlar kapsamındaki üç fitne hareketi (“bağy, hırabe, irtidad”) ve bunların cemiyetteki olumsuz yansımaları izah edildi. Dördüncü bölümde, şahıs ve toplum bağlamındaki çözüm yolları üzerinde durulup, devlet teşkîlat yapısındaki hisbe teşkilatının toplumsal ahlâkı ve ticarî faaliyetleri tanzim etmesi ve fesâdı önlemedeki katkılarına değinildi. Ayrıca bu bölüm içerisinde fesâdın devleti ve devlet başkanını ilgilendiren yönü değerlendirilirken, bu bağlamda devletin üzerine düşen görevler askerî ve siyâsî noktada ele alınıp îzah edilmeye çalışıldı.

In this study, the effects of the concept of corruption (fesad) over social structure and contracts in legal and socialogic respects are analyzed. In this regard, it has been explained how the deficiencies in the moral and conscience consciousness of individuals disrupt the social structure by damaging human values. In the society, examples of how to reduce the disruptive activities by the state (political, legal and military sense) were put forward. In the first chapter, linguistic analysis of corruption terminology, evaluation of corruption in fitnah context are done while maslahat and mefsedet terms are examined. In the second chapter, the theory of contracts, the history of the contracts and its position in the life of the society were explained and the types of contract and the breaking contractual points were discussed. Afterwards the description of the corruption in legal context was explained and its effect on the contracts. In the third chapter, affected sides of corruption to social structure and individuals, the rights and responsibilities of individuals and the situation of first fitnah person (mischief maker) are explained. Also three fitnah movements – Baghiy (rebel), Hirabe (bandit), Irtidat (apostasy) in context of political crimes and their negative effects on society were expressed. In the fourth chapter, the solutions for individuals and society context, regulating the social ethic and helping to prevent corruption by hisba (municipilaty) organization in state structure are explained. While the side of the fesad which is related to state and president of the state was evaluated, in this context the military and political duties on the state are elaborated.