Şehzade Mehmet Camii'ndeki Onarımlar ve Son Dönem (1986-1999) Restorasyon Uygulamalarının Performans Değerlendirmesi

Abstract

İstanbul Tarihi Yarımada’da Şehzadebaşı semtine bugünkü adını veren Şehzade Mehmet Külliyesi, 16. yy'da inşa edilmiştir. Banisi Kanuni Sultan Süleyman olan külliye, döneminin mimarbaşı Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Külliye içinde yer alan Şehzade Mehmet Camii, Mimar Sinan’ın çıraklık eseri olarak kabul edilmekte olup Osmanlı - İslam Mimarlık Tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Külliye yapılarının inşasına önce Şehzade Mehmet Türbesi’nden 1543 de başlanmış ve 1544 te tamamlandıktan sonra, diğer yapılar yapılmış, son olarak cami yapısı 1548 yılında tamamlanmıştır. Tarihi Yarımada’da bulunan kültür varlıklarının çoğunda olduğu gibi, bu önemli yapı da günümüze kadar birçok deprem, yangın vb. afetler geçirmiş ve bu sebeplerle çeşitli dönemlerde onarılmıştır. Camideki restorasyon çalışmaları yoğun olarak, 20. yy'ın ikinci yarısında gerçekleştirilmiş ve kapsamlı son çalışmalar 1986-1999 yılları arasında yapılmıştır. Kültür varlıklarında çeşitli dönemlerde yapılan kapsamlı restorasyonların, belirli aralıklarla gözlenmesinin önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Uygulamaların yapıdaki etkilerinin ölçülmesi, takip ve tetkik edilmesi ve değerlendirmelerin yapılması oldukça önemlidir. Yapılarda restorasyon çalışmaları gündeme geldiğinde daha önceki dönemlerde yapılmış olan onarımlar ve hatta yapıda hasarlara neden olan deprem, yangın vb. olayların etkilerinin de bilinmesi, alınacak uygulama kararlarına olumlu katkı verecektir. Yapılan bu restorasyonlarla elde edilen yapı sağlığının mümkün olan en uzun süre korunabilmesi de oldukça önemli bir konudur. Bunun için yapının gözlem altında tutulması ve mutlaka periyodik bakımlarının yapılması gereklidir.Bu çalışmada son restorasyon uygulamasının üzerinden belirli bir süre geçmiş olması ana kriterine uyan Şehzade Mehmet Camii örnek yapı olarak ele alınmıştır. Son dönem (1986-1999 yılları arası) restorasyon çalışmaları üzerinden en az yirmi yıl geçmiş olması istenen kritere oldukça uygun görülmüştür. Bu tez kapsamında yapılan çalışmalar altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, problem, amaç, kapsam, yöntem ve önem ele alınmıştır. İkinci bölümde, Şehzade Mehmet Külliyesi’nin ortaya çıkış süreci, külliye yapıları mimari açıdan tanımlanmış ve özellikle cami detaylı şekilde ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, külliye yapılarının hasar ve onarım kronolojisi oluşturulmuştur. Dördüncü bölümde, Şehzade Mehmet Camii’nin son dönem (1986-1999) restorasyonu arşiv belgelerinin incelenmesi ve yapı üzerindeki verilerin gözlenmesi yöntemiyle ele alınmıştır. Beşinci bölümde, bu uygulamaların günümüzdeki performansları irdelenmiştir. Altıncı bölümde değerlendirme yapılarak sonuçlar ortaya konmuş ve öneriler geliştirilmiştir. Çalışmanın, izlenen yaklaşım ve yöntemler bakımından, Şehzade Mehmet Camii’nin korunması için uygun yaklaşımların geliştirilmesine katkıda bulunması ve benzer kültür varlıklarının korunması konusuna da katkı sağlaması ümit edilmektedir.

Prince Mehmet Complex, which gives its current name to the Şehzadebaşı quarter in the Historic Peninsula of Istanbul, was built by the architect Sinan in the 16th century. Prince Mehmet Mosque, which is located in the complex, is deemed as the apprenticeship work of Mimar Sinan. Firstly the construction of the structures of the complex began from the tomb of Prince Mehmet, and finally the mosque was completed in 1548. As with most of the cultural heritage in the Historic Peninsula, this important structure has suffered from many earthquakes, fires and similar disasters. For this reason, the mosque was restored in various periods and the last restoration was made between the years of 1986-1999. The importance of monitoring the restorations made in cultural heritage at regular intervals is better understood with each passing day. Measurement of the effects of these applications in the structure and follow-up and assessment is very important. When restoration works are brought to the agenda, knowledge of the previous restorations and even the events that cause damage to the structure will contribute to the decisions to be taken. It is also important to maintain the good condition of the building provided by these restorations for the possible longest period. Therefore, the structure should be kept under monitoring and periodic maintenance must be done. In this study, Prince Mehmet Mosque, which meets the main criterion that a certain period should be passed from the last restoration application, has been addressed. It has been deemed quite appropriate to the criterion that at least twenty years have passed since the last restoration works (between the years of 1986-1999).The studies conducted within the scope of this thesis consist of six chapters. In the first chapter, the problem, purpose, scope, method and importance are addressed. In the second chapter, the process of occurrence of Prince Mehmet Complex and complex structures are described in terms of architecture and especially the mosque is addressed in detail. In the third section, the damage and repair chronology of the complex structures are formed. In the fourth chapter, the restoration of Prince Mehmet Mosque in the last period (1986-1999) is addressed with the methods of examining the archive documents and observation of the data on the complex. In the fifth chapter, current performances of these applications are studied. In the sixth chapter, the results were presented and the suggestions were developed. Hopefully this study will contribute to the development of appropriate approaches for the protection of Prince Mehmet Mosque and similar cultural heritage in terms of the approaches and methods followed.