Sarı Abdullah’ın Düstûru’l-İnşâ’sındaki Serdarlık Beratları

Abstract

Bu makalede, üç serdarlık beratı incelenmektedir. Serdarlık beratı, padişah tarafından sadrazama ya da bir vezire Osmanlı ordusuna ya da donanmasına kumanda etme yetkisi tevcih eden bir belgedir. Bu belgelerin birkaç örneği, Osmanlı sultanlarının yaptığı atamaları ve yazışmaları bir araya getiren reisülküttap Sarı Abdullah (ö. 1660)’ın münşeâtında yer almaktadır. İlk belge, Hâfız Ahmed Paşa’nın kapudan-ı deryâ olarak atanmasıyla ilgilidir. İkinci belge ise Sadrazam Kuyucu Murad Paşa’nın Şark Cephesi’ne serdar olarak atanmasıyla ilgilidir. Bu belge, Sultan I. Ahmed’in yaşlı sadrazamına karşı olan büyük saygısının bir delili olarak görülebilir. Üçüncü belge ise Vezir İbşir Mustafa Paşa’nın Macaristan cephesine komutan olarak atanmasıyla ilgilidir. Bu belgeler, Osmanlılar’ın XVII. asrın ilk yarısında Safevîler’i ve Macarlar’ı nasıl algıladıklarını görmek açısından vazgeçilmezdir. Bu makale, ihmal edilen bir kaynak olan serdarlık beratlarını XVII. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’na ilgi duyan tarihçilerin dikkatine sunmayı amaç edinmektedir. Bu vesikalarda Osmanlı sultanının çağdaş devletleri ve olayları tarihî bir kavrayışla nasıl algıladığını gördüğümüzü kolaylıkla iddia edebiliriz.

In this article, three appointmental documents called serdarlık beratı have been examined. Serdarlık beratı is a kind of document which was bestowed by the Ottoman sultan to the grand vizier or to one of the viziers in order to appoint him as the commander-in-chief of the Ottoman army or admiral-in-chief of the Ottoman navy. A few examples of these documents are kept in the reisülküttâb Sarı Abdullah (ö. 1660)’s münşeât, collection of imperial edicts and correspondences of the Ottoman sultans. The first document is related to the appointment of Hâfız Ahmed Paşa as Admiral-in-Chief of the Ottoman Navy. The second document is related to Vizier Kuyucu Murad Paşa’s appointment as the Commander- in-Chief of the Ottoman Army in the Eastern Front. This document can be seen as an evidence of Sultan Ahmed I’s reverence for his old Grand Vizier. The third document is related to the vizier İbşir Mustafa Paşa’s appointment as the commander-in-chief of the Ottoman army in Hungary. These documents are an indispensable source in terms of how the Ottomans viewed the Safavids and Hungarians in the first half of the seventeenth century. The article aims at introducing a neglected source, i.e. serdarlık berats, to the historians who are interested in the seventeenth-century Ottoman empire. It can safely be argued that the Ottoman sultans addressed their perception of the contemporary states and events with a historical insight in these imperial edicts.