İstanbul'da Elektrik Öncesi ve Sonrası Mekan Aydınlatmaları Üzerine Bir İnceleme

Abstract

İnsan mekân ile somutlaşır. Mekân içinde yaşayana dördüncü boyutu yani zamanı hissettirir ve içindeki yaşamla birlikte değişime uğrar. Bu değişim insanı çevresi ile ilişkili olarak yönlendirmiştir. Barınma, ısınma, beslenme, korunma gibi insanın temel ihtiyaçlarının dışında mekân aydınlanması da zamanla vazgeçilmez bir ihtiyaç haline gelmiştir. Aydınlığın olmadığı mekanlar karanlık kabul edilir. Aydınlık ve karanlık kavramları mekânın vazgeçilmez tanımlarıdır. “İstanbul’da Elektrik Öncesi ve Sonrası Mekân Aydınlatmaları Üzerine Bir İnceleme” adlı çalışmamız aydınlatmanın varlığının hayatımızdaki önemine ilişkin bazı soruları cevaplamaya çalışmıştır. Aydınlatmanın yaşamımızdaki gereksinim sırası nedir? Bu sıralama çağların ve dönemlerin zaman içerisinde gelişmesiyle değişmiş midir? Ateşin keşfi insanlık için bir dönüm noktası olmuştur. Onun kontrollü kullanımının öğrenilmesiyle, doğal yollarla aydınlanma önemli bir boyut kazanmıştır. Tarih öncesinde gün ışığı ile yetinen insanlar aydınlanma araçları ile ışığın konforunu deneyimlemeye başlamışlardır. Gün ışığının yetersiz kaldığı mekanları yaşanabilir hale getirmişlerdir. Ayrıca bu araçlar yeni yaşanılası mekanlar keşfetmelerine imkân sağlamıştır. İnsan içinde bulunduğu zamanın ruhunu yaşar. Var olduğu süreç içerisinde gelişir ve geleceğine yön verir. Birikimler ya da algılayışlar mevcut teknolojiyi ve mekân algımızı belirler. Örneğin; aydınlatmanın gelişmesi de farklı süreçlerin tekamülünden ibarettir. Ateşin keşfi, ateşin aydınlatma araçlarına uyarlanışı, hava gazının bulunuşu ve şu anda deneyimlediğimiz elektrikli aydınlatma bunlardan bazılarıdır. Hava gazının kullanılmaya başlanmasıyla aydınlatmaya değer bulunan yapılara öncelik verilmiştir. Burada mekanların kullanıcılarının önceliği aydınlatma sırasını belirleyici nitelikte olmuştur. Elektriğin icadıyla bireysel aydınlatma daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Elektriğin hayatımıza girmesiyle mekanların oluşumunun aydınlatmayla birbirini biçimlendirmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. Kullanım yöntemlerinin geliştirilmesi, kullanım yerlerinin çoğalmasına yardımcı olmuştur. Hala devam eden gelişmelerin yanı sıra eski olan doğal yöntemler de pek çok amaçla kullanılmaya devam etmektedir. Aydınlatma, İstanbul kent tarihi üzerinden dönemlere göre incelenmiş, gelişen teknolojinin kent kullanıcıları açısından değişikliklerine değinilmiştir. Dönemlere göre farklılık gösteren aydınlatmanın gelişimi ve teknolojisi üzerine araştırma yapılıp kent dokusu üzerindeki etkisi ortaya konmak istenmiştir. Bu çalışmaya aydınlatma ile alakalı birçok Cumhuriyet Arşiv Belgesi katkı sağlamıştır. Harita ve planlar incelenip çalışmaya yön vermiştir. Elektrik ile mekanların aydınlatılması, değerlendirilip kent üzerinden örneklendirilmiştir. Aydınlatmanın olumlu olduğu kadar ışık kirliliği, gereğinden fazla enerji kullanımı gibi olumsuz sonuçlarına da değinilmiştir.

Human becomes concrete with space. Space feels the fourth dimension-that is the time- of living in it and changes with life in it. This change directs people in relation to their environment. Apart from the basic needs of human beings such as harbourıng, heating, nutrition and protection, space lighting has become an indispensable need over time. Places where there is no brightness are considered dark. The concepts of light and dark are indispensable definitions of space. Our study titled “A Examimation on Space Lighting Before and After Electricity in Istanbul” tried to answer some questions about the importance of the existence of lighting in our lives. What is the order of lighting in our lives? Did this order change with the development of periods over time? The discovery of fire has been a milestone for humanity. With the learning of its controlled use, lighting by naturally has gained an important dimension. In prehistory, people who are confine oneself to daylight have started to experience the comfort of light with cehicles of lighting. They have made the places to livable where the daylight is insufficient. In addition, these vehicles allowed them to discover new living spaces. Human lives the soul of the time he/she is in. It develops in the process it exists and directs its future. Accumulations or perceptions determine the current technology and our perception of space. For example; The development of lighting is also an evolution of different processes. Some of these are the discovery of fire, the adaptation of fire to lighting vehicles, the discovery of air gas, and the electrical lighting we are experiencing now. Priority has been given to the buildings that are worth lighting with using air gas. Here, the priority of the users of the spaces has been determining the lighting order. With the invention of electricity, individual lighting has started to be used more widely. With the entry of electricity into our lives, it has become inevitable for the formation of spaces to shape each other with lighting. The development of usage methods has helped increase the usage areas. Besides the ongoing developments, old natural methods continue to be used for many purposes. The lighting has been examined according to periods of over the Istanbul city history and the changes of the developing technology in terms of city users have been mentioned. Research on the development and technology of lighting, which varies according to periods, is aimed to reveal its effect on urban fabric. Many Republic Archive Documents related to lighting contributed to this study. Maps and plans were examined and directed to study. Illumination of spaces with electricity is evaluated and exemplified over the city. As well as the positive aspects of lighting, negative consequences such as light pollution and excessive use of energy were also mentioned.