II. Abdülhamid Dönemi Filistin Emlâki : “Bisan Çiftliği Örneği”

Abstract

Bu çalışmada II. Abdülhamid döneminde Filistin’deki emlâk-i hümâyun uygulamaları ve özel olarak Bisan Çiftlik-i Hümâyun İdaresi incelenmiştir. Tanzimat döneminde padişahlık makamının özel hazinesi şeklinde yeniden yapılandırılarak kurulan Hazîne-i Hassa Nezâreti II. Abdülhamid döneminde son derece genişledi. Gelirleri çok yüksek olan arazi ve işletmeler emlâk-i hümâyun olarak tescillendi. Filistin’de de bu şekilde Hazîne-i Hassa Nezâreti’ne devredilen pek çok verimli arazi bulunmaktaydı. Bu arazilerin büyük bir bölümü ise Bisan Çiftlik-i Hümâyun İdaresi’ne bağlıydı. II. Abdülhamid döneminde emlâk-i hümâyun olarak Hazîne-i Hassa Nezâreti’ne aktarılmış olan tüm mülkler II. Meşrutiyetle birlikte Maliye Nezâreti’ne devredilerek emlâk-i müdevvere ismini aldı. Kimi müdevver emlâk satışa çıkartılarak gelir elde edildi; Filistin’dekiler gibi kimi mülklerin ise sahip olduğu özel durumlar sebebiyle satılmadı. Fakat devletin yıkılışına kadar da durumları tartışmalı olarak kalmaya devam etti.

In this study, during the reign of Abdülhamid II, the practices of emlâk-i hümâyun (the sultan’s property) in Palestine and the Bisan Çiftlik-i Hümâyun Administration were examined. Ministry of Hazîne-i Hassa the sultanate office’s private treasury was founded in Tanzimat era and it expanded extremely during the reign of Abdülhamid II. Lands and business with very high revenues were registered as emlâk-i hümâyun. Plenty of fertile lands in Palestine abalienated to Ministry of Hazîne-i Hassa. Most of these lands depend on Bisan Çiftlik-i Hümâyun Administration. All of the properties registered as emlâk-i hümâyun in the Abdulhamid II period, were transferred to Ministry of Finance and renamed as emlâk-ı müdevvere (transferred property) in the Second Constitutional Period. Some of these properties were sold but some, like those in Palestine, were nor sold due to special circumstances. Their controversial situation remained until the state collapse