Osmanlı'dan Günümüze Hat Sanatında Müsennâ

Abstract

Müsennâ kompozisyonlar çeşitli istif formlarında simetrik denge esas alınarak sağ-sol veya yatay-dikey olarak tasarlanan aynalı yazılardır. Sâde, tedâhüllü, girift, çifte simetrik, çapraz simetrik çeşitleri olan bu istif türünde genellikle sülüs yazı çeşidi kullanılmıştır. Celî dîvânî, kûfî, ma’kılî ve ta’lik yazı çeşitleriyle de örnekleri bulunmaktadır. Çifte vav, Hû, Hüve’l-Bâkî, Tevekküli alâ Hâlikî ve Fetih Sûresi’nin ilk âyeti, İsm-i Nebî (sav), Hz. Ali (ra), Besmele-i Şerîf, Kelime-i Tevhîd ve Esma-i Hüsnâ’dan bazı isimler müsennâ kompozisyonlarda çokça yazılmıştır. Âharlı kâğıt üzerine is mürekkebiyle yazılan levhalara, mimarî yapı kitâbelerine, ibrik, mühür, kapı tokmağı, makas gibi çeşitli eşyalara ulaşılmış ayrıca taş, çini, murakka, tahta veya muşamba üzerinde bazen oyularak veya atlas, kadife kumaşlar üzerine işlenerek de uygulandığı görülmektedir. Osmanlı’dan günümüze hat sanatında müsennâ istiflerin konu alındığı bu araştırmada aynalı yazıların tarihi seyri, Osmanlı’dan günümüze kadar ulaşılan eserlerdeki gelişimin ortaya konulması ve gruplandırılarak simetri mantığı açısından taşıdığı farklılıkların anlaşılması amaçlanmıştır.

Muthanna compositions are mirrored designed, from right-left or horizontalvertical basis. This is based on the symmetrical balance of various forms. This type of composition is either plain, sophisticated, complex, double symmetric or crosswise symmetric. These types of compositions are generally written in the thuluth form of calligraphy. There are also examples with different types of calligraphy such as; celî dîvânî, kûfî, makliî and ta'liq. Çifte vav, hû, hüvelbaki, tevekküli alâ hâlikî ve Fetih Sûresi’nin ilk âyeti, İsmi Nebî, Ali (ra), Besmele-i Şerîf, Kelime-i Tevhîd and some names of Asmâ- Al-Husnâ have been written a lot in muthanna compositions. It was also applied on a special paper treated with egg whites (Âhar) and written with soot ink, architectural building inscriptions, on various items such as: stone, china, wood and waxcloth. Muthanna writings can also be seen as carved on satin or embroidered on velvet fabric. This study analyses the historical journey of muthanna compositions in the art of calligraphy, from the Ottomans to the present. In this paper it is aimed to reveal the historical course of mirrored writings, the development of the compositions and to categorize various symmetrical compositions to understand their differences.