Yöresel Mimarinin ve Kırsal Dokunun Korunması: Konya Emen Mahallesi Örneği

Abstract

Ülkemizde kırsal alanlardan kentlere yaşanan göç sebebiyle oluşan nüfus azalması, yaşam pratiklerinin değişmesi, kırsal alanlardaki yeni kimliksiz yapılaşmalar gibi faktörler yüzyıllar boyunca kültürel birikimle oluşturulmuş yerleşmeleri etkileyerek geleneksel dokunun azalmasına neden olmaktadır. Kültürel sürekliliğin devamı, geleneksel mimarinin korunması ve bozulmanın engellenmesi için mimari mirasın belgelenmesi ve analizi gerekmektedir. Bu tez çalışmasında, sahip olduğu geleneksel doku ile kırsal mimari miras örneği olan Beyşehir ilçesine bağlı Emen Köyü’nün incelenmesi yapılmıştır. Çalışma 7 ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, araştırmanın gerekliliği hakkında giriş bölümü oluşturulmuş, yapılan çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemi açıklanmıştır. İkinci bölümde, kırsal alan ve kırsal mimari kavramları ele alınarak korumanın yapı ölçeğinden kırsal yerleşim ölçeğine büyüme gösteren tarihi gelişimi incelenmiştir. Kırsal mimarinin korunma sorunlarından bahsedilerek önemli bir kavram olarak koruma gerekliliği ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde çalışma alanının içinde bulunduğu Beyşehir İlçesi’nin, konumu, coğrafi özellikleri, tarihi, sosyoekonomik yapısı ve kültürel yapısı incelenmiştir. İlçede bulunan önemli anıt eserler hakkında kısa bilgiler verilerek sivil ve kırsal mimari örnekleri ele alınmıştır. Dördüncü bölümde Emen Köyü’nü tanımak adına tarihi, nüfus özellikleri, ekonomik yapısı, sosyokültürel yapısı, ulaşım ve coğrafi özellikleri hakkında bilgiler verilmiş bu özelliklerin köyün yapısal gelişmesini nasıl etkilediği sorusu irdelenmiştir. Çalışma alanı hakkında edinilen bilgiler ışığında köy yerleşme biçimi ve kırsal peyzajı genel özellikleri ortaya konulmuş, mimari yapı özellikleri açıklanmıştır. Beşinci bölüm Emen Köyü’nde yapılan alan çalışmalarının şekiller, grafikler, haritalar ile açıklandığı ve köyün kırsal mimari yapısının çözümlendiği kısım olarak bu tezin alan araştırmasını oluşturan bölümdür. Köy hakkında elde edilen veriler temel çevresel analizler başlığı altında açıklanarak grafikleştirilmiş ve harita gösterimi ile desteklenmiştir. Köyün genel yapı tipolojisini yansıtan 21 konutun plan düzeni, cephe düzeni, yapım sistemi ve malzeme özellikleri gibi dokuyu oluşturan fiziki etkenleri incelenerek değerlendirilmiştir. Altıncı bölümde Emen Köyü’nde korunma sorunları araştırılmış, SWOT analizi ile köyün güçlü zayıf yönleri, fırsatları ve tehditleri belirlenmiştir. Tespit edilen sorunlar ele alınarak sosyoekonomik, yerleşim ve yapı ölçeğinde öneriler sunulmuştur. Sonuç olarak kırsal mimari koruma bağlamında Emen Köyü özelinde yapılan teorik ve kavramsal araştırmalar ile birlikte köyün bütünü analiz edilmiş, köyü oluşturan beşeri unsurlar ortaya konulmuştur. Seçilen 21 konut için rölöve çalışmaları yapılarak mimari dokuyu oluşturan fiziki unsurlar belirlenmiştir. Köyün korunma sorunları irdelenerek bir takım ilkeler, stratejiler ve öneriler geliştirilmiştir. Sonuç ve değerlendirmeleri içeren yedinci bölümde çalışma özetlenerek kırsal mimarinin korunmasının, önemli faktör olarak insanı önceleyen bir bütüncül koruma anlayışı ile gerçekleşebileceği belirtilmiştir. Nihayetinde bu çalışma ile tüm bilgiler ışığında Emen Köyü kırsal mimari mirasının gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlanması hedeflenmektedir.

In Turkey, factors such as the decrease in population due to migration from rural to urban, change in life-practices, recent unidentified structures in rural, affect the cultural landscape formed over centuries, thus, cause diminishment of the traditional urban pattern. Documentation and analysis of architectural heritage are necessary to maintain cultural continuity, preserve the traditional architecture and prevent deterioration. In the thesis, the village of Emen in Beyşehir as an example of architectural heritage with its traditional pattern is investigated. The study consists of seven chapters. In the first chapter, the preface is formed on the necessity of the research. Besides, the aim, the scope and the method are explained therein. Covering rural land and vernacular architecture, in the second chapter, the historical development of conservation from the building scale to the rural scale is examined. By mentioning the problems of vernacular architecture, the necessity of conservation is discussed as a significant concept. In the third chapter; Beyşehir, where the field of research situates, is investigated in terms of its location, geographical characteristics, history, socio-economic and cultural structure. By giving brief information on monumental pieces of the district, some examples of civil and vernacular architecture are discussed.To identify Emen more, in the fourth chapter, its history, population properties, economic situation, socio-cultural situation, transportation, and geographical situation are detailed, besides, "how do these structures affect the structural development of the village" question is sought to answer. In light of the obtained knowledge, characteristics of the village settlements and the rural landscape are revealed, features of the architectural structures are explained The fifth chapter is the section that constitutes the field research of this thesis as the section where the field studies in Emen Village are explained with figures, graphics, maps and the rural architectural structure of the village is analyzed. The gained data on the village is shared through primary environmental analysis and it is supported via an additional map. The physical factors that make up the texture such as the plan layout, façade layout, construction system and material properties of 21 houses, which reflect the general building typology of the village, were examined and evaluated.In the sixth chapter, problems of conservation in Emen are discussed, strong-weak sides and opportunities-threads are sought through SWOT analysis. By addressing detected problems, some suggestions are given on the scale of socio-economy, settlement, and building.As a result, together with the theoretical and conceptual researches conducted specifically for Emen Village in the context of rural architectural conservation, the whole village was analyzed and human faktor that make up the village were revealed. For the selected 21 houses, the physical elements that make up the architectural texture were determined by performing survey studies. Some principles, strategies and recommendations have been developed by examining the conservation problems of the village. In the seventh chapter, which includes the results and evaluations, the study is summarized and it is stated that the conservation of rural architecture can be realized with a a holistic approach of conservation that prioritizes human as an important factor. Ultimately, this study aims to contribute to the transfer of Emen Village's rural architectural heritage to future generations in the light of all the information.