Dünya “Görüş”ü Olarak Savaş: Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’ye ve Türkiye’den “Seyahat”ler

Abstract

Birinci Dünya Savaşı modern dünyanın oluşumunda en kritik eşiklerden biridir. Ne yazık ki 1914-1918 arası döneme askeri, siyasi, iktisadi tarih perspektiflerinden bakıldığı kadar kültür perspektifinden bakılmamıştır. Dünya tarihindeki bu muazzam ölçekli sarsıntı kültürel ve zihinsel olarak dünyayı adeta formatlamıştır. Cepheler bu büyük savaşın aslında görece küçük bir yüzüdür. Cephe ardındaki gerçeklikler çok daha yoğun ve karmaşıktır. Savaşın dünyayı dönüştürücü gücü yalnızca ateşten, baruttan, çelikten kaynaklanmaz. Daha çok insanın daha çok yer görmesi, dünyaya dair gözlemlerin artması, bilinmeyen insanlar ve coğrafyaların tanınması da savaşın dönüştürücü bir gücüdür. Harp yılları seyahatin eski biçimi ile sona erdiği ama yeni biçimler ve amaçlar doğrultusunda yeniden ortaya çıktığı, kitleselleştiği bir zaman dilimi olmuştur. Harp gözlemleri, anıları, günlükleri fiziki ve beşeri coğrafyaya göndermelerle dolu olduğu için bunlar seyahat edebiyatının bir unsuru olarak görülebilirler. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı’nı farklı biçimlerde tecrübe etmiş hanedan mensubu, devlet adamı, subay, asker ve sivillerin savaşa dair tanıklıkları kullanılarak savaşın sebep olduğu “seyahat”ler üzerinde durulmaktadır. Savaş nedeniyle artan kitlesel hareketliliğin, genellikle zorunlu “seyahat”lerin dünya bilgisi ve görgüsünü artırdığı öne sürülmektedir.

World War I is one of the most critical thresholds in the formation of the modern world. Unfortunately, the period between 1914 and 1918 has not been viewed from a cultural perspective as viewed from the perspectives of military, political and economic history. This enormous quake in the world history has literally formatted the world culturally and mentally. Military fronts were actually a relatively small side of this great war. The realities behind the front were much more intense and complex. The transforming power of war is not merely caused by fire, gunpowder or steel. War is a transformative force because of increased observations about the world, recognition of unknown people and exotic geographies. The war years have been a period in which the travel ended with its old form, but re-emerged in line with new forms and purposes, and became massive. Since war observations, memories, logs are full of references to physical and human geography, they can be seen as an This work element of travel literature. This study focuses on the “travels” caused by the war by using the testimonies of the dynasty members, statesmen, officers, soldiers and civilians who experienced the World War I in different ways. It is argued that the massive mobility that increased due to the war generally increased the world knowledge and manners.