İşlev Değişikliğinin Tarihi Hamam Yapıları Üzerindeki Etki ve Sorunları: Üsküdar Yeşil Direkli Hamam Örneği

Abstract

Tarih boyunca dinimiz gereği temizlik ve yıkanma arzusu Türkler için hep önemli olmuştur. Bu yüzden Osmanlı’da padişahlar ve vakıflar tarafından bir çok özel ve halk hamamı yaptırılmış, zaman zaman gelirleri çok farklı yerlerde kullanılmıştır. Zamanla hamamlara olan ilginin azalması dolayısıyla gelirleri de etkilemiş ve yapılar vakıflardan özel mülklere geçerek asıl serüven başlamıştır. Yapılar uzun süreçler şahıs ellerinde bakımsız kalmış, kaderine terkedilmiş, doğal afetlere uğramış ve bir kısmı yok olmuştur. Azınlık kısmı özgün işlevine uygun kullanımına devam ederken, bir çoğu farklı işlevlere dönüştürülmüştür. Yapılar farklı işlevlere uymak adına mekânsal ve fiziksel müdahalelere hiç acımadan ve hiçbir kurumun denetiminde olmadan maruz kalmıştır.Tez kapsamında tespit edilebilen mevcut İstanbul hamamlarının özgün, değişen ve günümüzdeki işlevleri araştırılarak, kronolojik tablo ve grafikler hazırlanmıştır. Günümüz mevcut işlevlerine göre tekrar sınıflandırılmış; Harabe ve Atıl olanlar, Yeniden İşlevlendirilenler ve İşlev Değiştirip Tekrar Hamam Olarak Kullanılanlar başlıkları altında tablo ve grafikleri hazırlanmıştır. Araştırılan grafiklere göre farklı işlevlerde kullanılan ve kalıcı hasarlar görmüş olan 5 hamam; Mahmut Paşa Hamamı, Tahtakale Hamamı, Hoca Paşa (Hoca Sinan Paşa) Hamamı, Samatya – Yakup Ağa Hamamı ve Ayakapı (Valide Sultan-Havuzlu) Hamamı; Restorasyondan Önceki Mimari Tanımlama, İşlev Değişikliği İle Birlikte Oluşan Mimari Değişimler, İşlev Değişikliğinin Hamamlar Üzerindeki Etki Ve Sorunları başlıkları altında gözlemlere,ulaşılan belgelere, fotoğraflara ve yazılı belgelere dayanılarak anlatılmıştır. Ayrıntılı çalışmada ise Üsküdar Yeşil Direkli (Büyük-Çarşı-Valide Sultan) Hamam; Yeri Ve Konumu, Tarihçesi, Mimari Tanımlama, Hamamın Geçirdiği İşlev Değişiklikleri, İşlev Değişikliği İle Birlikte Oluşan Mimari Değişimler, İşlev Değişikliğinin Yeşil Direkli Hamam Üzerindeki Etki Ve Sorunları, Koruma Ve Restorasyon Önerileri başlıkları altında gözlemlere, ulaşılan belgelere, fotoğraflara ve yazılı belgelere dayanılarak anlatılmıştır. Yapılan inceleme ve araştırmalarla mekânsal kurgunun yeni işlevler doğrultusunda bozulduğu pek çok hamam örneğini tez süresince anlatılmıştır. Uygulamalar sırasında mekân aralarına açılan kapılar, kaldırılan duvarlar, nişlerin pencerelere çevrilmesi ve yol çalışması sırasında tamamen yıkılan bölümler.. Böylece kimliği okunamayan pek çok hamamın ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.

Throughout the history, the desire to clean and wash has always been important for Turks, as required by our religion. For this reason, many private and public baths were built by the sultans and foundations in the Ottoman Empire, and their revenues were used in many different places from time to time. As the interest in baths decreased over time, it also affected the revenues and the real adventure has begun by shifting from foundations to private properties. The buildings have been exposed to natural disasters, neglected, abandoned to their fate and some of them have been destroyed. While the minority continues to be used in accordance with its original function, most of them have been transformed into different functions. The buildings have been exposed to spatial and physical interventions in order to comply with different functions, without mercy and under the control of any institution.Chronological tables and graphics were prepared by investigating the original, changing and current functions of the existing Istanbul baths that could be determined in this study. It has been reclassified according to its current functions; Tables and graphics were prepared under the titles Ruins and Inactive, Re-functionalized and Those Who Changed Its Function and Used It Again as a Bath. 5 baths used for different functions and permanently damaged according to the graphics researched; Mahmut Pasha Bath, Tahtakale Bath, Hoca Pasha (Hoca Sinan Pasha) Bath, Samatya-Yakup Aga Bath and Ayakapi (Valide Sultan-Pool) Bath; Architectural Description before the Restoration, Architectural Changes Occurring with Functional Change, Effects and Problems of Functional Change on Baths are explained based on observations, documents, photographs and written documents. In detail study, Üsküdar Green Mast ( Big - Bazaar - Mother Sultan) Bath; The Place and Location, History, Architectural Description, Functional Changes of the Bath, Architectural Changes that Occur with the Functional Change, Effects and Problems of Functional Change on Baths are explained based, Protection and Restoration Suggestions are explained on the basis of observations, documents obtained, photographs and written documents. During the thesis, many examples of baths, in which the spatial setup has been disrupted in line with new functions, have been explained through the studies and researches. During the applications, doors opened between spaces, removed walls, turning niches into windows and parts that were completely destroyed during road works .. Thus, it has been observed that many hamams whose identity cannot be read.