Hz. Osmân (23-35/644-656) Döneminde Denizcilik Faâliyetleri

Abstract

Hz. Osmân b. Affân, hilâfeti zamanında kazanılan deniz zaferleriyle temâyüz etmiştir. Bizans İmparatorluğu’nun denizdeki üstünlüğü devam ettiği sürece Bilâdü’ş-Şâm ve Mısır’daki hâkimiyetlerinin tehdit altında olduğunu ve Bizans’a karşı mücâdelenin donanmanın desteği olmadan yürütülemeyeceğini fark eden ilk devlet adamı olan Suriye (Şâm) Vâlisi Muâviye b. Ebû Süfyân’ın (ö. 60/680) deniz seferleriyle ilgili isteklerini ilk başta selefi Hz. Ömer b. el-Hattâb (13-23/634-644) gibi reddeden Hz. Osmân, en nihâyetinde onun denize açılma isteğini bâzı şartların yerine getirilmesi koşuluyla kabul etti. Hz. Osmân’dan aldığı izinle denizcilik faâliyetlerini hızlandıran Muâviye b. Ebû Süfyân önderliğinde Müslüman Araplar, Kıbrıs, Ervâd (Arados), Sicilya, Rodos, Kos, Girit adalarına ve Endülüs’e seferler düzenleyerek çok miktarda ganîmet elde ettiler. Kaynakların verdiği bilgilere göre bu dönemde İstanbul’a da deniz seferi yapan Müslüman Araplar, 31 (652) veya 34 (655) yılında Antalya’nın Finike (Phoenix) ilçesi açıklarında, İmparator II. Konstans’ın (641-668) kumandası altındaki Bizans donanmasını İslâm tarihinde Zâtü’s Savârî adıyla anılan muhârebede yenmek sûretiyle ilk büyük deniz zaferini elde ederek Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetine son verdiler. Bu makalede Müslümanların denize açılma sebepleri, bahrî anlamda kıyı şehirlerinde yürüttükleri faâliyetler, tertip edilen çıkarma harekâtları öncesinde yapılan hazırlıklar ve seferlerin netîceleri hem İslâm hem de Hıristiyan kaynaklarında verilen bilgilerin ışığında değerlendirilecektir.

ʻUthmān b. ʻAffān shined through the sea victories at the time of his caliphate. Muʻāwiya b. Abī Sufyān (d. 60/680), the governor of Syria (Shām), was the first statesman to realize that as long as Byzantium’s rule in the sea continued, their dominance in Bilād al-Shām and Egypt was under threat and that the struggle against Byzantium could not be carried out without the support of the navy. Although Muʻāwiya’s requests for naval expeditions were initially rejected by ‘Uthmān just like the former Caliph ‘Umar b. al-Khaṭṭāb (13-23/634-644), he accepted his request to sail only if certain conditions were met. Under the leadership of Muʻāwiya b. Abī Sufyān, who accelerated his maritime activities with the permission of ʻUthmān, the Muslim Arabs made expeditions to Cyprus, Arados, Sicily, Rhodes, Cos, Crete Islands and Andalusia. According to the information given by the sources, Muslim Arabs who made the sea expedition also to Istanbul in this period, defeated the Byzantine navy under the command of Emperor Constans II (641- 668) around Antalya Phoenix in the battle called Dhāt al-Sawārī [The Battle of Masts] in Islamic history in 31 (652) or 34 (655). This was the first major naval victory achieved by Muslim Arabs and it ended Byzantium’s dominance in the Eastern Mediterranean. In this article, the reasons for the sailing of Muslims, the activities carried out in coastal cities in maritime sense, the preparations made before the landing operations and the results of the expeditions will be evaluated in the light of both Islamic and Christian sources.