Maceraperest Hille Emîri Dübeys B. Sadaka’nın 1132-1135 Yılları Arasında Irak Selçuklu Sultanları, Abbâsî Hilâfeti ve Büyük Selçuklu Hükümdarı ile Münasebetleri

Abstract

Dübeys b. Sadaka başta Hille olmak üzere merkezî Irak’ta bulunan hânedanı Mezyedîlerin otoritesini artırmak isteyen bir Arap Emîri’ydi. Bu sebeple hem Abbâsî Hilâfeti ile hem de Irak Selçuklu Devleti ile bölgedeki çıkarları yüzünden ters düşmüş ve her iki siyasî teşekkülle sıklıkla karşı karşıya kalmıştı. Bu münasebetle o, kimi zaman Abbâsî Halifelerinin güçsüz durumlarından faydalanmaya çalışmış; kimi zamansa Irak Selçuklu hânedan mensupları arasındaki taht mücadeleleri Dübeys’e aradığı fırsatı sunmuştu. Ancak karşısına çıkan her türlü fırsattan istifade etmeye çalışmışsa da Dübeys b. Sadaka istediği başarıları tam manasıyla elde edememişti. Muvaffak olamadığı zamanlarda bölgeden kaçmak zorunda kalıp çevredeki hâkim güçlere sığınmış ve Dübeys’le birlikte hânedanı da zor günler yaşamıştı. Bununla beraber onun yağma ve talan faaliyetleri hem Abbâsîlere hem Irak Selçuklularına zarar vermiş, halkı güç durumda bırakmıştı. Nitekim Dübeys b. Sadaka yadsınamaz şekilde her daim kendisinden korkulan emîrlerden biri olmuştu. Mezkûr emîrin Batı ve Doğu’daki Selçuklular, ayrıca Abbâsîler ile münasebetlerini inceleyen makalenin devamı niteliğindeki bu araştırmada Dübeys b. Sadaka’nın Büyük Selçuklu hükümdarı, Abbâsî Hilâfeti ve Irak Selçukluları üçgeninde 1132-1135 seneleri arasında vuku bulan olaylardaki rolü, kaynaklardaki bilgiler ışığında değerlendirilecektir.

Dubays b. Sadaḳa was an Arab amīr who wanted to increase the authority of his dynasty Mazyadids in central ʿIrāḳ, especially in Ḥilla. As a result, he conflicted with both the ʿAbbāsid Caliphate and the ʿIrāḳ Saldjūḳ State because of his interests in the region and he often confronted them. Sometimes he tried to take advantage of the weakness of the ʿAbbāsid caliphs; sometimes the struggle for the throne among the members of the ʿIrāḳ Saldjūḳid dynasty gave Dubays the opportunity he was looking for. However, although Dubays b. Sadaḳa tried to take advantage of every opportunity that came his way, he couldn’t achieve the success he desired. When he was unsuccessful, he had to flee from the region and took refuge in the surrounding dominant forces, and not only Dubays but also his dynasty went through hard times. In addition, his looting and plundering activities hurt both the ʿAbbāsids and the ʿIrāḳ Saldjūḳids and left the public in a difficult position. Eventually Dubays b. Sadaḳa undeniably became one of the amīrs who was always feared. In this research, which is a continuation of the article examining the relations of the aforementioned amīr with the Saldjūḳs in the West and the East, as well as the ʿAbbāsids, the role of the Dubays b. Sadaḳa in the events that took place between the years 1132-1135 in the triangle of the Great Saldjūḳ ruler, ʿAbbāsid Caliphate and ʿIrāḳ Saldjūḳids will be evaluated in the light of the information in the sources.