Endüstri Mirasının Evrensel Tasarım İlkeleri Kapsamında İncelenmesi: İzmit Seka Kağıt Müzesi Örneği

Abstract

Tarihten hız alarak gelişen endüstrileşme ile başlayan üretim dönemi; endüstri kentlerini, yapılı fiziksel çevreyi, sosyoekonomik özellikleri büyük ölçüde dönüştürmüştür. Toplumun her alanında meydana gelen bu dönüşüm pek çok etkileşime sebep olmuştur. Bu etkileşimin en büyük yansıması ise toplumsal emeğin tekniğini ve sanatsal yaratma gücünü yansıtan endüstri yapıları üzerinde olmuş ve bu da kültürel miras kavramını doğurmuştur. Kültürel miras kavramı genel itibariyle toplumların kimliğini var eden somut ve soyut oluşumlar olarak tanımlanmıştır. Kültürel mirasın somut oluşumları sitler, tarihi yapılar, endüstri alanları; toplumların zengin yaşam kültürünü, özgünlüklerini yansıtmaktadır. Geçmişe ait anıları, yaşanmışlıkları biriktiren, bireysel ve kolektif kimliğin zeminini oluşturan bu mekanların geleceğe aktarımı kültürel kimliğin sürekliliği için büyük bir önem taşımaktadır. Bu aktarım koruma ve yeniden işlevlendirme ile sağlanmaktadır. Bu bağlamda yeniden işlevlendirme ve toplumdaki tüm kullanıcı gruplarının gündelik yaşama aktif olarak katılabilmesi, sürdürülebilir bir toplum ve gelecek için vazgeçilmez bir unsurdur. Bireylerin gündelik yaşama aktif olarak katılımı için mekânsal olarak pek çok sorunla karşılaşılmaktadır. Söz konusu katılımın en sorunlu alanı ise kültürel ve doğal miras içinde gündelik yaşama dahil edilen endüstriyel alanlardır. Bu alanların koruma politikalarında evrensel tasarımın bir ölçüt olarak dahil edilmemesi, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının tespit ve tescili hakkında yönetmeliğe göre yalnızca yapının tescilli olup olmamasının dikkate alınması bu alanı sorunlu hale getiren başlıca nedenlerdir. Ancak kültürel mirasın korunması ve yeniden işlevlendirmesi ile evrensel tasarım, erişilebilirlik ve eşitlik kavramları birbirini tamamlayan süreçlerdir. Kültürel miras yapılarının geleceğe aktarımı, kullanımı, değerinin korunması evrensel tasarım yaklaşımı ile mümkündür ve insanın var oluşundan bu yana tasarlanan tüm yapıların, çevrelerin ortak hedefi kullanıcılara hizmet etmektir. Bu doğrultuda koruma kapsamında yer alan endüstriyel alanların koruma - yeniden işlevlendirme - kullanım sürecinde evrensel tasarımın bir ölçüt olarak değerlendirilmemesi sorunu çalışmanın çıkış noktası olmuştur. Bu sorundan hareketle eski ve yeni birlikteliğinden doğan mekanların en büyük göstergelerinden biri olan, kültürel miras niteliği kazanmış ve çağdaş yaklaşımlar ile müze işlevine adapte edilmiş olan SEKA Kağıt müzesi evrensel tasarım kapsamında incelenmiştir. Bu çalışmada, fotoğraf - video çekimleri, yerinde gözlem ve inceleme, literatür araştırması, yeniden işlevlendirme proje çalışmaları ile geniş bir alana yayılan SEKA alanı ve Kağıt Müzesi‟nin evrensel tasarım standartlarına uygunluğu; ulaşım ağından yapı çevresine, mekânsal organizasyonundan iç mekan donatılarına kadar evrensel tasarım ilkelerine göre ayrı alt başlıklar halinde değerlendirilmiştir.İncelemeler sonucunda evrensel tasarıma ilişkin bazı önlemlerin alındığı fakat eksik ve/veya hatalı olduğu için bu uygulamaların engelsiz erişim için yeterli olmadığı saptanmıştır.

The production period, which started with the industrialization that accelerated from history; It has transformed industrial cities, physical environment and socio-economic characteristics to a great extent. This transformation, which has occurred in all areas of society, has led to many interactions. The greatest reflection of this interaction has been on the industrial structures that reflect the technique of social labor and the power of artistic creation, and this has given birth to the concept of cultural heritage. The concept of cultural heritage is generally defined as concrete and abstract formations that create the identity of societies. Concrete formations of cultural heritage sites, historical buildings, industrial areas; reflects the rich life culture and originality of societies. The transfer of these spaces, which accumulate memories and experiences of the past and form the basis of individual and collective identity, to the future is of great importance for the continuity of cultural identity. This transfer is ensured by protection and re-functioning. In this context, re-functioning and the active participation of all user groups in the society are an indispensable element for a sustainable society and the future.Many spatial problems are encountered for the active participation of individuals in daily life. The most problematic area of participation in question is the industrial areas included in daily life within the cultural and natural heritage. Not including universal design as a criterion in the conservation policies of these areas, and considering only whether the building is registered according to the regulation on the determination and registration of immovable cultural and natural assets to be protected are the main reasons that make this area problematic. However, the protection and re-functioning of cultural heritage and the concepts of universal design, accessibility and equality are processes that complement each other. The transfer of cultural heritage structures to the future, their use and preservation of their value is possible with a universal design approach, and the common goal of all structures and environments designed since the existence of man is to serve the users. In this direction, the starting point of the study is the problem of not evaluating the universal design as a criterion in the protection - re-functioning - use process of industrial areas within the scope of protection. Based on this problem, SEKA Paper museum, which is one of the biggest indicators of the spaces born from the unity of the old and the new, has gained the quality of cultural heritage and has been adapted to the museum function with contemporary approaches, has been examined within the scope of universal design. In this study, the compliance of the SEKA area and Paper Museum with universal design standards, which is spread over a wide area with photography - video shootings, on-site observation and examination, literature research, re-functioning project studies; From the transportation network to the building environment, from the spatial organization to the interior furnishings, they have been evaluated in separate sub-headings according to the universal design principles. As a result of the examinations, it was determined that some precautions regarding universal design were taken, but these applications were not sufficient for barrier-free access since they were incomplete and/or faulty.