Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Toplumunda Oturma Eyleminin ve Mobilyalarının Gelişim Sürecinin İncelenmesi

Abstract

İnsanın gündelik yaşantısı içerisinde ihtiyaç duyduğu oturma eylemi ilk çağlardan günümüze kadar varlığını sürdürmektedir. İnsanlık devam ettiği sürece de sürdürmeye devam edecektir. Toplumlar tarih boyunca kültürel, siyasal, sosyal alanlarda değişmiş ve dönüşmüştür. Tarih sahnesindeki bu değişim süreci, insanın şüphesiz gündelik yaşam pratikleri ve mekan gereksinimlerini de etkilemiş, dolayısıyla oturma eyleminin de defalarca farklılaşmasına yol açmıştır. Eylem varlığını devam ettirmiş fakat eylem biçimi değişerek gelişmiştir. Türklerin ilk barınma biriminin çadır olduğu bilinmektedir. Göçebe yaşam kültürünün bir sonucu olan çadırdan yerleşik kültüre geçtiklerinde de kültürel anlamda farklı yaşam tarzları edinmişlerdir. Geleneksel Türk Çadırı’nda gündelik eylemler oldukça fonksiyonel ve esnek bir iç mekan kurgusu ile karşılanmıştır bu esneklik, göçebeliğin gereği ve çağının koşulları göze alındığında insan hayatını kolaylaştıran oturma ve yatma eylemlerine çözüm üreten dokuma minderler kullanılmıştır. Yerleşik hayata geçince keçe çadır, kerpiç, taş, ahşap ve almaşık yapılı evlere dönüşmüş bu dönüşümle paralel olarak mobilya kullanımı da ortaya çıkmaya başlamıştır. İlk oturma mobilyalarından olan sedirler, Türk evi ile birlikte şekillenmiş ve uzun yıllar boyu konutlarda, kurumlarda, saraylarda kullanıcısı ile buluşmuştur. 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda bazı yenilikler baş göstermiştir. Batı ile Osmanlı arasında köprüler kurulmaya başlanmış ve kültürler arası etkileşimler yaşanmıştır. Avrupai tarz oturma mobilyaları önce saraylara ve batılı üslupta tasarlanan konutlara giriş yapmış, mekansal değişimlere yol açmıştır. Giderek yaygınlaşan mobilya Türk evinde, batı-doğu sentezi bir ortam meydana gelmiştir. Cumhuriyetin ilanı Türk toplumuna çağdaşlama amacıyla birçok reform getirilmiş ve toplumun yaşam tarzı bu çerçeveye uygun hale getirilmeye çalışılmış, modern konutlar inşa edilmiş, eski düzen yavaş yavaş terkedilmeye başlanmış, modern konutlar modern mobilyalarla donatılmıştır. 1950’li yıllardan sonra toplumdaki modernleşme çabaları hız kazanarak devam etmiş, sanayileşmenin etkisiyle köyden kente göç başlamış, mobilya sektörü ivme kazanmış, geleneksel konut terk edilip apartman dairelerine taşınılmıştır. Sedir, divan yerini koltuk, kanepe, sandalyeye bırakmıştır. Mobilya sektöründe sanayileşmenin ilk adımları atılmaya başlanmıştır.1970-80’li yıllar Türkiye’nin tüm sektörlerde gelişim göstermeye başladığı yıllardır. Mobilya sektörü bu yıllarda gerçek anlamda dışa açılmıştır. Köklü mobilya firmaları bu yıllarda pazara girmiştir. Modüler mobilya ilk bu yıllarda üretilmiş, seri üretime geçilmiş; oturma, yatma ve depolama fonksiyonları sunan ve çekyat adı verilen kanepe hayatımıza girmiştir. Seri üretimin gelişmesi mobilya konusunda köklü değişimlerin yaşanmasına sebep olmuştur. 1990’lardan sonra internet ve teknolojinin gelişimi mobilya tasarımlarına büyük etki etmiş, günümüzde etmeye de devam etmektedir. Artık sektör internet üzerinde verilen siparişin, ertesi gün evimize gelecek kadar hızlı durumdadır. Üreticiyle tüketicinin birbirine ulaşması artık çok kolaydır. Sosyal yaşantıdaki tüm bu değişim konut mekanlarına, kullanılan mobilyaya kadar her alana oldukça hızlı bir şekilde sirayet etmiştir. Oturma mobilyaları artık global tasarım anlayışıyla uyum sağlayan, ergonomi ve konforun ön planda olduğu mobilyalar haline gelmiştir. Bu çalışma kapsamında Türk oturma mobilyasının tarih boyunca değişiminin incelenmesi hedeflenmektedir.

The sit-in, which is needed by people in their daily lives, has existed from the first ages to the present day. It will continue as long as humanity continues. Societies have changed and transformed in cultural, political and social areas throughout history. This process of change in the historical scene has undoubtedly affected the daily life practices and space requirements of people, thus causing the sit-in protest to be differentiated many times over. Action continued to exist, but the form of action developed by changing. It is known that the first accommodation unit of the Turks was the tent. When they moved from the tent, which is a result of the nomadic life culture, to the settled culture, they acquired culturally different lifestyles. In the Traditional Turkish Tent, daily actions were met with a highly functional and flexible interior setup. Considering this flexibility, the requirements of nomadism and the conditions of its age, woven cushions that provide solutions for sitting and lying activities that make human life easier were used. After the settled life, felt tents turned into houses with adobe, stone, wood and alternating structures, and in parallel with this transformation, the use of furniture began to emerge. Sedirs, one of the first living furniture, were shaped with the Turkish house and met with their users in residences, institutions and palaces for many years. In the 19th century, some innovations started in the Ottoman Empire. Bridges began to be built between the West and the Ottoman Empire and intercultural interactions were experienced. European style seating furniture first entered the palaces and the residences designed in the western style, causing spatial changes. In the furniture Turkish house, which has become increasingly widespread, an environment of west-east synthesis has occurred. The proclamation of the Republic brought many reforms to modernize Turkish society, and the lifestyle of the society was tried to be adapted to this framework, modern houses were built, the old order was gradually abandoned, and modern houses were equipped with modern furniture. After the 1950s, the modernization efforts in the society continued by gaining momentum, the migration from the village to the city began with the effect of industrialization, the furniture industry gained momentum, the traditional housing was abandoned and moved to the apartments. Cedar, sofa has left its place to armchairs, sofas and chairs. The first steps of industrialization in the furniture sector have begun to be taken. The 1970s and 1980s were the years when Turkey started to develop in all sectors. The furniture industry has really opened up to the outside in these years. Well-established furniture companies entered the market in these years. Modular furniture was first produced in these years, mass production was started; The sofa, which offers sitting, sleeping and storage functions, has entered our lives. The development of mass production has led to radical changes in furniture. After the 1990s, the development of the internet and technology had a great impact on furniture designs and continues to do so today. Now the sector is fast enough to deliver the order placed on the internet to our home the next day. It is now very easy for the producer and the consumer to reach each other. All this change in social life has spread very quickly to every area from housing to the furniture used. Seating furniture has now become furniture that harmonizes with the global design concept, where ergonomics and comfort are at the forefront. Within the scope of this study, it is aimed to examine the change of Turkish living furniture throughout history.