Amasya Evlerinde Tarihsel Süreç İçinde İşlev Değişimi ve Bu Değişimin Sürdürülebilirlik Kapsamında Değerlendirilmesi

Abstract

Tarihi süreç içinde toplumların beğenileri, ihtiyaçları, aile yapısı, eylemleri ve fonksiyonları değişmektedir. 18.yy.da Anadolu’da yoğunlaşan geleneksel Türk evi plan tipine sahip konutlar, 19.yy.da Osmanlı İmparatorluğu’nun da sınırlarını aşmıştır. 1900’lerin başında Osmanlı Devleti yıkılırken, Neo-Osmanlı yapıları yaşlanmıştır. 1930’lardan sonra, Türk evi ilkelerine karşı Bauhaus akımı etkisindeki konutlar üretilmiştir. 21.yy.a kadar olan süreçte sosyo-kültürel, ekonomik, politik ve teknolojik faktörlerin neden olduğu kentsel onarım çalışmaları, barınma için konfor tercihlerini toplumun davranışları ve ihtiyaçlarına fonksiyonel olarak cevap verecek yönde değiştirmiştir. Bu nedenle ayakta kalan nadide geleneksel yapıların konut olarak kullanımları azalmıştır. Amasya’daki geleneksel evlerin değişimlerinin sürdürülebilir olması toplum ve konutların geleceği için önemlidir. Eski ama sürdürülebilir Türk evi yapılarının dönüşümünün teknolojinin getirdiği yenilikler etkisinde olması, Amasya evlerinin toplum ile etkileşimini ve varlık amacını değiştirmektedir. Geleneksel Amasya evlerinin bu değişiminde, mekânlarının ve mekânlar arası organizasyon farklılaşmakta, bu farklılık yeni plan şemalarının oluşmasına neden olmaktadır. Geleneksel Amasya evlerinin oluşum evreleri ile tarihsel süreç içindeki mekân organizasyonu değişimlerinin, sürdürülebilirlik kapsamında irdelendiği bu çalışmada; Amasya’nın genel tanımı yapılmış, şehir gelişimi incelenmiş, bu gelişim içinde incelenen evler yapım tarihine göre sınıflandırılmıştır. Amasya evlerinin yapı ve mekân özellikleri mimarlık ve iç mimarlık bakış açısıyla değerlendirilirken yapının güncel durumuna, kullanıcının ekonomik-kültürel yapısına göre çalışmalarda kaynak oluşturması için yapı envanterleri oluşturulmuştur.

The tastes, needs, family structure, actions and functions of societies have changed in the historical process. The houses with the traditional Turkish house plan type, which were concentrated in Anatolia in the 18th century, also exceeded the borders of the Ottoman Empire in the 19th century. While the Ottoman Empire collapsed in the early 1900s, the Neo-Ottoman structures aged. After the 1930s, houses under the influence of the Bauhaus movement were produced against the principles of the Turkish house. In the process until the 21st century, urban restoration works caused by socio-cultural, economic, political and technological factors have changed the comfort preferences for accommodation in a way that will functionally respond to the behaviors and needs of the society. For this reason, the use of rare traditional buildings as residences has decreased. The sustainability of the changes in traditional houses in Amasya is important for the future of society and housing. The fact that the transformation of old but sustainable Turkish house structures is influenced by the innovations brought by technology changes the interaction of Amasya houses with the society and the purpose of existence. In this change of traditional Amasya houses, their spaces and the organization between spaces differ, and this difference causes the formation of new plan schemes. In this study, the formation phases of traditional Amasya houses and the changes in the organization of space in the historical process are examined within the scope of sustainability; A general definition of Amasya has been made, the city development has been examined, and the houses examined in this development have been classified according to their construction date. While the building and spatial characteristics of Amasya houses are evaluated from the perspective of architecture and interior architecture, building inventories have been created in order to create a resource for the studies according to the current state of the building and the economic-cultural structure of the user.