İstanbul’un Geleneksel Konutları için Bir Proaktif Bakım-Onarım Önerisi: Cibali, Salihpaşa Caddesi

Abstract

Kültür mirası yapılar, tüm canlılar gibi sürekli değişim halindedirler. Yapıların doğa ve insan kaynaklı etkileşimlerinin zaman parametresi ile birleşmesi sonucunda oluşan bozulma, bakım ve onarım ihtiyaçlarını gerekli kılmaktadır. Bu ihtiyacın ertelenmesi ise yapının bozulma-yok olma sürecini ya da gecikmeye bağlı bir zorunluluk haline gelen radikal müdahale sürecini başlatır. Radikal müdahale sıklıkla, yapının özgünlüğünün geri alınamaz bir biçimde yitirilmesi ile sonuçlanır. Burada karşılaşılan “müdahale-gerekliliğe rağmen eylemsizlik-müdahale” döngüsü en nihayetinde özgün kimliğin yitirilmesi ile sonuçlanır. Geleneksel konutlar, taşınmaz kültür varlıkları arasında en çok müdahaleye uğrayan ve en az öncelik verilen yapı türlerindendir. Yapı sahipleri ya da kullanıcıları sıklıkla uzun, pahalı ve yorucu restorasyon süreçlerinden kaçınmak adına uygun olmayan müdahaleler yoluna gitmektedir. Her ne kadar bu müdahaleler bakım ve onarım niyetiyle yapılsa da bilinçli uygulamalar olmamaları nedeniyle yapıda fiziksel değişikliklere yol açmaktadır ve yapının özgün kimliği dolayısıyla da kültürel değerlerin sürdürülebilirliği zarar görmektedir. Bunun yanında, kamu kurumlarının yapı sorumlularına yönelik teknik ve maddi desteğinin yetersiz olması ve yapı kullanıcılarının kültür mirası yapıların önemi ve korunması konusundaki bilgi eksikliği geleneksel konutlar kapsamında yapılan yanlış müdahalelerin temel nedenleri arasında sayılabilir.Bu tez çalışmasında; dünyada kültür mirası yapılarda proaktif koruma uygulamalarının nasıl geliştirildiği ve yapı sorumlularının rutin faaliyetleri arasında yer edindiği incelenmiş, bakım ve onarım çalışmaları odağında yerel deneyim araştırılmış, bunların uluslararası kılavuz dokümanlar ve örnek projeler ile karşılaştırılması yoluna gidilmiş ve yürütülen uygulamaları başarılı ve sürdürülebilir yapan nitelikler ele alınmıştır. Literatür araştırması kapsamında, mevcut durum yerel örnekler üzerinden incelenmiş, sorun ve ihtiyaçlar tespit edilmiştir. Her ülkenin kültür mirasının farklı gereksinimleri olabileceği gözetilerek, geleneksel konut mimarisi odağında, yapıların fiziksel özgünlükleri ile birlikte yapıya has karakteri ve aidiyet duygusunu da korumaya yardımcı olacak, farklı kurumlar tarafından uyarlanabilir, Türkiye’ye özgü bir proaktif bakım ve onarım yöntem önerisi sunulmuştur. Bu önerinin, kültürel mirasının korunmasına katkı sunarken geleneksel konutların sorumluları için de yol gösterici olması amaçlanmıştır.

Cultural heritage buildings, like all living things, are in a constant state of change. The deterioration, which occurs as a result of the combination of the nature and human-induced interactions of the structures with the time parameter, necessitates maintenance and repair needs. Postponing this need initiates the deterioration-destruction process of the structure or the radical intervention process that becomes a necessity due to delay. Radical intervention often results in the irreversible loss of the originality of the structure. The cycle of “intervention-inaction despite necessity-intervention” encountered here ultimately results in the loss of authentic identity. Traditional houses are among the structures that are the most interfered with and the least prioritized among immovable cultural assets. House owners or users often resort to inappropriate interventions to avoid long, expensive and exhausting restoration processes. Although these interventions are made with the intention of maintenance and repair, since they are not conscious applications, they cause physical changes in the building and the sustainability of the original identity of the building and thus the cultural values are damaged. In addition, the insufficient technical and financial support of public institutions for building managers and the lack of knowledge of building users about the importance and protection of cultural heritage buildings can be counted among the main reasons for incorrect interventions within the scope of traditional houses. In this thesis study; How proactive conservation practices are developed in cultural heritage buildings throughout the world and how they took part in the routine activities of building managers were examined, local experience on the focus of proactive maintenance and repair works was researched, comparison of these with international guidelines and sample projects was made and the qualities that made the implementations successful and sustainable were discussed. Considering that each country's cultural heritage needs may differ, a proactive maintenance and repair proposal specific to Turkey, with the focus on traditional houses, which can be adapted by different institutions and which will help to preserve the physical authenticity of the buildings as well as the unique character and sense of belonging, has been presented by the help of literature research, examination of the current situation through local examples and identification of problems and needs. This proposal is intended to be a guide for the owners and users of traditional houses while contributing to the protection of cultural heritage.