Sıcak-Kuru İklim Bölgelerinde İklimle Uyumlu Çağdaş Konut Tasarım Yaklaşımları ve Uygulama Örneklerinin İncelenmesi

Abstract

Son yıllarda etkisini arttırmaya başlamış olan küresel ısınma, enerji krizi ve çevre tahribatı gibi sorunlar, birçok disiplini olduğu gibi, mimarlık disiplinini de yakından ilgilendirmektedir. İçerisinde bulunduğu bölgenin iklimsel ve çevresel verileri analiz edilmeden tasarlanıp, inşa edilen yapılar tektipleşmekte ve bölgesel bir karakteristikten yoksun kalmaktadır. Bu durum iklim ve çevre sorunlarını daha çok tetiklemekte, bu sorunların doğurduğu sonuçlar ise insan yaşamını olumsuz etkilemektedir. Ortaya çıkan olumsuz gelişmeler, iklimle uyumlu tasarım konusunu, mimarlık disiplininin gündemine getirmiştir. Özellikle Endüstri Çağı sonrası işgücü ve istihdam fırsatları nedeni ile büyük kentlere yapılan göç sonucunda, bu kentlerde nüfus yoğunluğunun artması, mevcut konut sayısı ve niteliğinin yetersiz kalmasına sebep olmuştur. Zamanla teknolojide kaydedilen gelişmeler ve nüfus artışı ile beraber yaşam tarzı değişmiş, konforlu yaşam isteği sonucunda, sayı ve tipoloji bakımından, birçok konut yapısı ortaya çıkmaya başlamıştır. Yapı stoku içerisinde en büyük paya sahip olan konut yapılarının iklimle uyumlu tasarım parametreleri göz önünde bulundurularak tasarlanıp, inşa edilmesi gelecek nesillere daha sağlıklı ve yaşanabilir bir dünya bırakılabilmek için önem taşımaktadır.Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda, çölleşme etkisi ile gelecekte, sıcak-kuru iklimin dünya çapında hakim olacağı öngörüsü, konut yapılarının özellikle sıcak-kuru iklim özelliklerine uygun tasarlanmasının önemini ortaya koymuştur. İklimle uyumlu konut, bölgesel iklim özelliklerinden optimum faydalanan, enerji korunumlu konut olarak tanımlanabilmektedir. Sıcaklık, güneş ışınımı, rüzgar, nemlilik gibi iklim elemanlarının olumsuz etkilerinden korunan veya ihiyaç duyulan özelliklerinden maksimum verim elde edilmesini sağlayan pasif ve aktif sistemlere dayalı bu yapılar, iç mekanlarda kullanıcı konforunun sağlanmasında etkili olmaktadır. Tez çalışması kapsamında, tezin birinci bölümünde iklim ve iklim ile ilişkili kavramlar tanımlanmış, bu kavramların özellikleri açıklanmıştır. İklim değişikliği ve iklim değişikliğini etkileyen faktörler ele alınmış, iklim krizi, çevre ve ekoloji kavramlarının uluslararası boyutu üzerinde durulmuştur. İklim ve konfor kavramlarının ilişkilendirilmesinin ardından yapılı çevre, iklim ve konfor dengesinin sağlanabilmesi için başvurulabilecek sistemlere yer verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, sıcak-kuru iklim bölgeleri için kullanıcı, dış çevre ve yapma çevre ile ilişkili bina tasarım parametreleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde barınma, konut ve çağdaş konut kavramları tanımlanmış, çağdaş konut tipolojileri sınıflandırılmıştır. Dördüncü bölümde sıcak-kuru iklim bölgelerinde uygulanmış olan bazı iklimle uyumlu çağdaş konut tasarımları değerlendirilmiştir. Yapılan literatür taraması ve incelenen uygulama örnekleri doğrultusunda, henüz tasarım aşamasında, konut yapısının yer alacağı alana ait iklim verilerinin analiz edilip, iklim etkilerinden korunmak ve/veya faydalanmak yönünde tasarım stratejileri geliştirilmesinin gerekliliği ortaya koyulmuştur. Aynı zamanda, sıcak-kuru iklim bölgelerinde uygulanmak üzere tasarlanacak çağdaş konutlarda, tektip konut tipolojilerinin aksine, sıcak-kuru iklimin aşırı etkilerini dengelemek, enerji verimliliğini sağlamak ve yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanabilmek amacı ile pasif ve aktif sistemlere yer verilmesi gerekmektedir.

Problems such as global warming, energy crisis, and ecocide, all of which have begun to increase their effects in recent years, are of particular concern to the architectural discipline, as they are to many other disciplines. Structures that are designed and built without considering climatic and environmental data from the region in which they are located become standardized and lack regional characteristics. This situation exacerbates climate and environmental problems, and the consequences of these problems have a negative impact on human life. Negative developments have pushed the issue of climate-compatible design to the forefront of the architectural discipline’s agenda. Migration to large cities for labor and employment opportunities, particularly after the industrial age, has resulted in overpopulation, and inadequacy of existing housing in these cities, both in terms of quantity and quality. As technology and population growth progresses, so did people’s lifestyles, and a result of the desire for a comfortable life, many residential buildings began to emerge in term of number and typology. It is critical to design and construct residential buildings, which account for the majority of the building stock, with climate compatible design parameters in order to leave a healthier and more livable world to future generations. According to the researches on global warming and climate change, the prediction that the hot-dry climate will prevail worldwide in the future as a result of desertification has revealed the importance of designing residential buildings in accordance with the hot-dry climate characteristics. Climate compatible residence can be described as energy-conserving residences that take full advantage of the regional climate characteristics. These structures, which are based on passive and active systems that are protected from the negative effects of climate elements such as temperature, solar radiation, wind and humidity, or provide maximum efficiency from their needed features, are effective in providing user comfort indoors. Within the context of the thesis study, in the first part of the thesis climate and climate-related concepts are defined and characteristics of these concepts are explained. Climate change and the factors affecting the climate change are discussed, as are international aspects of the concepts of climate crisis, environment and ecology. Following the association of the concepts of climate and comfort, systems that can be used to ensure the balance of the built environment, climate, and comfort are included. In the second part of the study, building design parameters related to the user, external environment, and built environment for hot-dry climate regions were investigated. In the third part, housing, residence and contemporary residence concepts are defined and contemporary residence typologies are classified. In the fourth part, some of the climate-compatible contemporary residence designs built in hot-dry climate regions are evaluated. According to the literature review and application examples, it has been demonstrated that during the design stage of the project, climate data of the region where the residence structure will be located should be analyzed, and design strategies should be developed to protect and/or benefit from the climate effects. At the same time, in contrast to uniform residence typologies, passive and active systems should be included in contemporary residences designed to be applied in hot-dry climate regions, in order to balance the extreme effects of the hot-dry climate, ensure energy efficiency, and benefit from renewable energy sources.