Evliya Çelebi Seyahatnâme’sinde Tılsımlar

Abstract

Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde en çok karşılaşılan mitolojik unsur tılsımlardır. Tılsım olgusu, tarihsel süreci boyunca temeldeki koruyuculuk anlamının yanında başka anlamlandırmalarla karşımıza çıkmaktadır. Evliya Çelebi’ye baktığımızda ise seyahat olgusunun ve seyyahın anlatım gücü dolayısıyla tılsımın, sözlük anlamlarının ötesinde ve o anlamları genişleten, dal budak salarak yeni anlamlandırmalara yol açan kullanımlarına şahit olunmaktadır. Her türlü “yeni” ile karşılaşmanın harikuladeliğinden, bunun verdiği hayretten ve coğrafyaların kültürel birikiminden gelen kaynaklar ile seyyah, tılsımın tanımına yeni bakış açıları getirmektedir. Seyahatnâme’de tılsım olgusunun anlam evreninin yedi başlık altında toplanabileceği tespit edilmiştir: koruyuculuk, arıtıcılık ve hüküm vericilik, bereket, kural koyuculuk, şifa, gösterge veya bir durumu nitelemenin işareti, acayiplik.

Talismans are the most frequently observed mythological elements in Evliya Çelebi›s Seyahatnâme. Throughout its historical developmen, the phenomenon of talisman emerges with additional meanings beyond its basic significance of protection. Upon studying Evliya Çelebi, we witness the use of talismans beyond their dictionary definitions due to the travel phenomenon and the narrative power of the traveler. This expands talisman’s meanings branching them out and leading to new interpretations. With the wonder of encountering various ‘new’ elements, the amazement it brings, and the cultural diversity from different regions, the traveler associates new dimensions to the definition of talisman. It has been observed that in Seyahatnâme, the universe of meaning surrounding the phenomenon of talisman can be grouped under seven qualities: protection, purification, judgment, abundance, rule-making, healing, indication or characterization of a situation, and strangeness.