Kur’an Fonetiğine Yaklaşımda Mar‘aşî-Mağnîsî Mukayesesi

Abstract

Bu makalede biri hicri X. yüzyılda Manisa’da diğeri ise hicri XII. yüzyılda Maraş’ta yaşamış iki Osmanlı aliminin tecvid ilmine yaklaşımları kıyaslanmaktadır. Bu alimlerin biri Osmanlı kıraat çalışmalarının altın çağında imparatorluğun merkezi sayılabilecek bir beldeye nispet olunan, alana dair eser vermiş fakat meşhur olmamış bir alim Ebu’lMünteha Ahmed b. Muhammed Mağnîsî’dir (ö. 1000/1592). Diğeri ise tecvid ilminde ve özellikle bu disiplinin fonetik bahislerindeki maharetiyle tanınmış, sadece Osmanlı coğrafyasında değil, İslam ülkelerinin tamamında ikbal görmüş, eserleri tahkik edilmiş ve alana katkısı ikrar olunmuş Saçaklızâde Mehmed Mar‘aşî’dir (ö. 1150/1737). Bu iki alimin tecvid ilmine ve Kur’an fonetiğine dair görüşleri büyük bir benzerlik göstermekte olup, bu benzerlik her iki alime ait eserlerin incelenmesiyle anlaşılabilecek düzeydedir. Mar‘aşî’nin meşhur eseri Cuhdü’l-Mukıl ve Beyânu Cuhdi’l-Mukıl’de serdedilen bilgilerin Mağnîsî’ye ait Terceme-i Cezerî isimli çalışmada görülmesi dikkat çekicidir. Özellikle de alana ait araştırmacılar tarafından Mar‘aşî’ye ait olduğu söylenen orijinal fikirlerin, vefat tarihi kendisinden 150 yıl evvel olan Mağnîsî’nin risalesinde müşahede olunması, bu iki alime ait risalelerinin karşılaştırılması, kaynak analizinin yapılması ve birlikte değerlendirilmesi durumunu zaruri kılmıştır.

This article will present a comparative examination of the research approaches used by two Ottoman scholars from the same discipline, one of whom lived in Marash in the 12th century, the other in Manisa in the 10th century. Sachaklizade Mehmet Mar’ashī (d. 1150/1737) was known for his mastery of the science of Quranic recitation and its phonetics not only in his region but within all the Islamic lands. His work has been carefully studied, analysed and is widely acknowledged. The latter scholar on the other hand, Ebu’l-Munteha Ahmed b. Muhammed Magnīsī (d. 1000/1592) is an unknown scholar who also contributed to the same field. He was associated with Manisa, a town that could be considered the centre of the empire during the golden age of Ottoman recitation studies. A great similarity is evident in both their work regarding the points and manners of articulation and hence, the phonetics of the Quran, and this similarity can be analysed by examining both works. It is noteworthy that the information presented in Mar’ashī’s famous works, Cuhdu’l-Mukıl and Beyanu Cuhdi’l-Mukıl, can be seen in Magnīsī’s Terceme-i Cezerī. In particular, the fact that the original ideas, which are said to belong to Mar’ashī by researchers in the field, are observed in the treatise of Magnīsī, whose death date is 150 years before him, has made it necessary to compare the treatises of these two scholars, to analyze their sources and to evaluate them together.