Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen Celal Üster’in Çeviri Politikası

Abstract

This study aims to examine Celal Üster’s translator profile and translation policy, who has contributed greatly to the Turkish literary system, through his paratextual and extratextual visibility. The conceptual framework of this study consists of the concepts of paratextual visibility and extratextual visibility, which were put forward by Kaisa Koskinen and are based on the views of Lawrence Venuti. In the study, firstly, his autobiography is analyzed in line with his translation experience and his translations are described. Then, Üster’s translation policy is analyzed within the concepts of Koskinen's paratextual and extratextual visibility and his translation competencies were questioned in line with PACTE’s translation sub-competencies. While Üster’s paratextual visibility is analyzed throughout his translator's prefaces, postfaces, translator's notes, interviews he has given on his translations and his book on translation experiences titled Bir Çevirgenin Notları; his extratextual visibility is scrutinized by means of other people’s thoughts on Üster’s translations in the book titled Celal Üster İçin: Çeviri Uğraşında 50 Yıl. From the results, it is clear that he approaches translation from a broad perspective, and he is competent in both source and target languages and is aware of the importance of source text analysis, and he doesn’t see translation as a secondary product. It is obvious that he has all five sub-competencies put forward by PACTE. All these competencies are expected to be acquired by the translator trainees in the department of Translation Studies; so, it is obvious that even though Üster didn’t graduate from Translation Studies department, he has these competencies thanks to the experience he gained in 50 years.

Bu çalışma, Türk yazın dizgesine yaklaşık doksan çeviri eser kazandırmış, aynı zamanda yayıncılık ve gazetecilik alanlarında da önemli işlere imza atmış olan Celal Üster’in çevirmen profilini ve çeviri politikasını yan metinsel ve metin dışı çevirmen görünürlüğü üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın kavramsal çerçevesini, Kaisa Koskinen’in Lawrence Venuti’nin görüşlerinden yola çıkarak ortaya koyduğu yan metinsel görünürlük [paratextual visibility] ve metin dışı görünürlük [extratextual visibility] kavramları oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle Üster’in öz yaşam öyküsü çevirmenliği doğrultusunda yorumlanarak incelenmekte ve Türk yazın dizgesine kazandırdığı çeviri eserler betimlenmektedir. Ardından, Koskinen’in (2000: 99) yan metinsel görünürlük ve metin dışı görünürlük kavramları doğrultusunda Üster’in çeviri politikası incelenmektedir. Üster’in çeviri üzerine verdiği röportajları, çevirilerine eklediği ön söz, son söz ve dipnotları ile çeviri deneyimlerini anlattığı Bir Çevirgenin Notları başlıklı eseri üzerinden yan metinsel görünürlüğü, çevirmenliği ve yayıncılığı üzerine kaleme alınan Celal Üster İçin: Çeviri Uğraşında 50 Yıl başlıklı eserden yola çıkılarak ise metin dışı görünürlüğü araştırılmakta, Üster’in çevirmen profili ve çeviri politikası tartışılmaktadır. Üster’in yan metinsel ve metin dışı görünürlüğünün incelenmesi sonucunda her ne kadar Üster Çeviribilim/ Mütercim Tercümanlık bölümlerinden mezun bir çevirmen olmasa da elli yıl boyunca edindiği çeviri tecrübesi ile tıpkı bu bölümlerde geleceğin çevirmenlerine kazandırılması amaçlanan çeviriye geniş açıdan yaklaşabilme, kaynak metin analizi yapabilme, yazarı, dönemi detaylı bir şekilde araştırabilme, çeviriyi ikincil bir ürün olarak görmeme, çevirinin anlam aktarımının çok daha ötesinde bir edim olduğunun farkında olma yetilerini kazanmış, bilinçli bir çevirmen olduğu görülmüştür.