İran Sefiri Prens Erfauddevle ve Barış Mesnevisi (Âvâze-i Bezm-i Sulh-i Lahey)

Abstract

Prens Erfauddevle Mirza Rıza Dâniş Han (1854-1930), İran’ın göçmen ailelerinden birine mensup üst düzey görevlerde bulunmuş bir zattır. Emir subaylığı, büyükelçilik danışmanlığı, dışişleri bakanlığı, başbakanlık ve elçilik yaptığı görevler arasındadır. Erfauddevle Tahran’da ihtiyaç sahibi öğrencilerin eğitimine katkıda bulunmak amacıyla okul kurmuş bir hayırsever, İstanbul’a göç eden İranlıların isteklerini üst makamlara iletmede İran’ın resmi bir temsilcisidir. Örnek kişiliğinin yanında Erfauddevle iyi bir edebiyatçıdır. “Rüşdiye” adıyla alfabenin ıslahı konusunda bir risale yazmış ve bu risale İstanbul’da basılmıştır. Dönemin gazetelerinde yazdığı yazılar ve kitaplar dışında şiire olan tutkusunu okuyarak ve mesneviler yazarak göstermiştir. Bunlardan biri İstanbul’da büyükelçi iken yazdığı iki yüz beyitlik bir mesnevidir. Diğer bir mesnevi de Erfauddevle’nin 1899 yılında Lahey şehrinde sözcü olarak katıldığı konferansta, “Barış Mesnevîsi” adıyla okuduğu, bizim de üzerinde çalıştığımız mesnevidir. Farsça yazılmış olan bu mesnevi, Mustafa Reşit Paşa (1277/1861-1355/1936) tarafından tercüme edilmiştir. Mustafa Reşit Paşa, İstanbul’da Maarif Nezareti dairelerinde mümeyyizlik ve müdürlük yapmış bir şairdir ve yazdığı risalelerle meşhur olmuştur, pek çok eseri bulunmaktadır. Erfauddevle’nin Mesnevi-i Tûl-i ‘Omr-i Tabiî-i İnsan ve Âvâze-i Bezm-i Sulh-i Lahey isimli Farsça mesnevilerini Osmanlı alfabesi ile manzum olarak tercüme etmiştir. İlk mesnevi hakkında bir yüksek lisans tezi yapılmış ve eser tanıtılmıştır. İkinci mesnevi hakkında ise akademik bir çalışma yoktur. Bu amaçla mesnevi Farsça metni ve Osmanlıca tercümesi ile ortaya konmuş, İranlı sefir, şair kimliğiyle tanıtılmıştır.

Prince Erfauddevle Mirza Reza Danish Khan (1854-1930) was a member of one of Iran’s immigrant families who held high-ranking positions. He served as an adjutant, embassy counsellor, foreign minister, prime minister, and ambassador. Erfauddevle was a philanthropist who founded a school in Tehran to contribute to the education of students in need, and an official representative of Iran in conveying the requests of Iranians who immigrated to Istanbul to the higher authorities. In addition to his exemplary personality, Erfauddevle was a good literary writer. He wrote a treatise on the reform of the alphabet under the title “Rusdiye” which was printed in Istanbul. Apart from his articles published in the newspapers of the period and his books, he showed his passion for poetry by reading and writing masnavis. One of these is a masnavi of two hundred couplets written while he was an ambassador in Istanbul. Another masnavi is the masnavi that Erfauddevle read under the title of “The Masnavi of Peace” at the conference he attended as a spokesperson in The Hague in 1899, which is also part of our work. This masnavi, written in Persian, was translated by Mustafa Reşit Pasha (1277/1861-1355/1936). Mustafa Reşit Pasha was a poet who worked as a representative and director in the offices of the Ministry of Education in Istanbul and was famous for the treatises he wrote. He has many works in story, novel, poetry, textbook, translation, and anthology. He translated Erfauddevle’s Persian masnavis, Masnavi-i Tul-i Ömr-i Tabii-i İnsan, and Avaze-i Bezm-i Sulh-i Hague, in verse in Ottoman script. A master’s thesis was made about the first masnavi and the work was introduced. There is no academic study on the second masnavi. For this purpose, the masnavi is presented with its Persian text and Ottoman Turkish translation, and the Iranian ambassador is introduced as a poet.