Yazınsal Metin Karakterine Fenomenolojik Bakış: Ömer Seyfettin’in “Perili Köşk” Hikâyesi

Abstract

Genellikle olay hikâyesi yazarı olarak bilinen Ömer Seyfettin, hikâyelerinde kurguladığı karakterlerin derin bir psikolojik tahlilini yapmamakta, bu çözümleme okura düşmektedir. Ancak bir söylem üreticisi, kendi hayatını kapsayan deneyimlerinden veya toplumsal öğretilmişliklerden bağımsız sözceler oluşturamayacağı için, yazarın kurguladığı karakterlerin felsefi ve psikolojik boyutlarının derinlemesine çözümlenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Ömer Seyfettin’in dönemsel olarak toplumsal değişimi göz önüne serdiği ve batıl inançlara ironik olarak yaklaştığı “Perili Köşk” başlıklı hikâyedeki baş karakter olan Sermet Bey’in söylemleri ve eylemleri kartezyen şüphecilik ve fenomenoloji perspektifleriyle çözümlenmiştir. Ömer Seyfettin karakterlerinin psikolojik boyutlarını çözümleyebilmek için kartezyen şüphe ve fenomenolojinin öğretileri veri toplama yöntemi olarak kullanılmış ve gelecek çalışmalar için yol gösterici bir yöntem olarak sunulması hedeflenmiştir. Yapılan çözümlemede, baş karakterin septik bir kişiliği olduğu, görme ve duyma duyularının sağladığı algıların yanıltıcılığını önvarsaydığı, dolayımsız deneyim için dokunma duyusuna bel bağladığı görülmektedir. Böylece bu septik tutumun, Derscartes’in zihin-beden düalizmi kapsamında ele alınabilecek şüpheciliği temelinde değerlendirilemeyeceği, algıya yönelik olarak dokunma duyusuna atfettiği önemin Decartes’teki uyku-uyanıklık analojisine tezat oluşturduğu, karakterin çözümlenmesinde fenomenolojik yöntemin benimsenebileceği bulunmuştur.

Generally known for the Maupassant style of short story writing, Turkish writer Ömer Seyfettin does not explicitly provide an in-depth psychological analysis of the characters he constructs in his works. Therefore, this endeavor falls to the readers of his short stories. However, no instance can be expected to produce discourse independent of their real-life experience or socially constructed teachings. Therefore, it is significant that the philosophical and psychological aspects of the literary characters built by the writers be analyzed in-depth. In this study, the actions and discourse of the protagonist Sermet Bey are analyzed through Cartesian doubt besides phenomenological considerations to uncover the psychological aspects of the character in the short story titled “Perili Köşk” by Ömer Seyfettin, in which the social transformation of the era is recounted with an ironic attitude to the superstitions held by the society. It is believed that the method employed in discovering the character’s psyche in this study could guide the methodology of relevant future studies. The analysis reveals the skeptical personality of the protagonist in the short story, with the eyesight and sense of hearing supposed by the protagonist as providing deceptive and misleading perceptions and the sense of touch adopted as the only medium to rely on with a view to indirect experience. It is concluded that the skeptical attitude of the protagonist does not bear a complete loyalty to the Cartesian doubt under mind-body dualism due to the role appointed to the sense of touch as opposed to the sleep-wake analogy of Descartes in which he rejects the reliability of this sense, rather the psyche of the protagonist in this short story could be analyzed through the phenomenological considerations and premises.