Kutadgu Bilig ve Menâkibu'l-Kudsiyye Mesnevilerinde Savaş ve Barış

Abstract

Klâsik Türk edebiyatında mesnevîler olay, durum veya kavramların tahkiyeli anlatımında tercih edilen nazım şekillerindendir. Bu çalışmanın amacı Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig ve Elvan Çelebi’nin Menâkıbu’l-Kudsiyye mesnevîlerinde “barış” ve “savaş” kavramlarının nasıl anlaşıldığını tahlil etâ ve edebî eserlerin tarihe kaynaklık edebileceğini ortaya koymaktır. Yusuf Has Hâcib’in 11. yüzyılda Türk Hakanlığı (Karahanlı) hükümdarı Tavgaç Buğra Kara Hasan Han’a sunduğu Kutadgu Bilig’de insanın her iki dünyada mutlu olması için kişiye, topluma ve Türk hakanına verilen öğütler dört sembolik kişinin karşılıklı konuşmalarıyla dile getirilmiştir. Kutadgu Bilig, sanatçının devlet yönetimi hakkında görüşlerini anlatan bir siyasetnâme olmasının yanında, eserin yazıldığı dönemde savaş ve barış kavramlarının nasıl anlaşıldığını göstermesi bakımından önemli bir kuram kitabıdır. Bu eserde “Düşman kimdir, iyi bir komutanın ve hakanın vasıfları nasıl olmalıdır, savaşın ve barışın anlamı nedir?” sorularına cevap bulmak mümkündür. Elvan Çelebi’nin 14. yüzyıl Anadolu sahasında yazdığı Menâkıbu’l-Kudsiyye mesnevîsi ise Anadolu Selçuklu Devleti’nin son dönemine ışık tutan menkıbevî tarih örneğidir. Elvan Çelebi, eserinde Babaî İsyanı’nın gizli kalmış yönlerini açığa çıkararak bu isyan yüzünden ailesinin iftiraya uğrayıp takibe alınması karşısında gerçekleri anlatmayı amaçlamıştır. Menâkıbu’l-Kudsiyye, iç isyana adı karışan bir ailenin dramını birinci ağızdan anlatması yönüyle de önemlidir. Bunun için bahsedilen iki eserdeki “barış, savaş, düşman, düşmanlık, komutan, asker, ordu, silâh vb.” konularıyla ilgili beyitler metin tahlili yöntemiyle incelenmiş, eserler savaş ve barış algısı yönüyle karşılaştırılmıştır.

In classical Turkish literature, masnavis are the preferred verse forms in the narrative expression of events, situations or concepts. The aim of this study is to analyze how the concepts of "peace" and "war" are understood in Yusuf Has Hâcib's Kutadgu Bilig and Elvan Çelebi's Menâkıbu'l-Kudsiyye masnavis and to reveal that literary works can be a source for history. In Kutadgu Bilig, presented by Yusuf Has Hâcib to Tavgaç Buğra Kara Hasan Khan, the ruler of the Turkish Khanate (Karakhanid) in the 11th century, the advice given to the individual, the society and the Turkish Khan for happiness in both worlds is expressed in the mutual conversations of four symbolic people. Kutadgu Bilig is an important theory book in terms of showing how the concepts of war and peace were understood in the period when the work was written, as well as being a political book describing the artist's views on state administration. In this work, "Who is the enemy, what should be the qualifications of a good commander and khan, what is the meaning of war and peace?" possible to find answers to your questions. The Menâkıbu'l-Kudsiyye masnavi written by Elvan Çelebi in the 14th century Anatolian field is an example of epic history that sheds light on the last period of the Anatolian Seljuk State. Elvan Çelebi, in his work, aimed to reveal the hidden aspects of the Babaî Rebellion and to tell the truth in the face of his family being slandered and followed because of this rebellion. Menâkıbu'l-Kudsiyye is also important in that it tells the drama of a family involved in internal rebellion at first hand. For this reason, "peace, war, enemy, enmity, commander, soldier, army, weapon, etc." in the two works mentioned. The couplets related to the subject were analyzed with the text analysis method, and the works were compared in terms of the perception of war and peace.