İbn Irâk (Arrâk)’In Tenzîhü’ş-Şerîa Adlı Eserinin Tahkik ve Değerlendirmesi

Abstract

Bu araştırma, uydurma hadisler konusunda telif edilmiş olan İbn Irâk el Kinânî (ö. 963/1556)’nin Tenzîhü’ş-şerî‘ati’l-merfû’a ‘ani’l-ahbâri’ş-şenî‘ati’l-mevzû‘a adlı eserinin tahkik ve tahlilini kapsamakla birlikte tahkik kısmında elde edilen malumatlardan hareketle İbn Irâk’ın İbnüʼl-Cevzî (ö. 597/1201)ʼye ve Celâleddîn Suyûtî (ö. 911/1505)’ye yönelttiği tenkitlerini konu edinmektedir. İbnüʼl-Cevzîʼnin el- Mevzûʻâtuʼl-kübrâ adlı kitabı mevzûât edebiyatının en önemli eserlerinden birisi sayılmaktadır. Bu eser mevzûâta dair yazılmış ilk eserlerden olmasından dolayı tertip ve düzen açısından takdir toplamış olsa bile bir kısım rivayetlere yaklaşımı sebebiyle tenkitlere maruz kamıştır. Bu değerlendirmelerin temelinde eserine mevzû kabul edilemeyecek hadisleri alması yer almaktadır. Birçok hadis âlimi İbnüʼl-Cevzîʼyi bu hususta tenkit etmiştir. Onu eleştirenlerin başında Suyûtî ve İbn Irâk el-Kinânî gelmektedir. İlk olarak bu hususta en geniş tenkidi Suyûtî’nin yönelttiği söylenebilir. O, el-Mevzûʻâtʼın eleştirisini yapmak üzere ilk olarak el-Leâlî el-masnûʻa fiʼlehâdîsi ʼl-mevzûʻa adlı eserini daha sonra el-Leâlîʼdeki tenkitlerini en-Nüketüʼl-bedîʻât aleʼl-Mevzûʻât adlı eserinde toplayarak müstakil bir kitap haline getirmiştir. Suyûtî, el-Mevzûʻatʼta geçen hadislerin birçoğunun zayıf hadis kategorisinde değerlendirilmesi gerektiğini vurgularken birçok hadis hakkında da hüküm vermemiştir. İbn Irâk el-Kinânî ise her iki âlimin yöntemini esas alarak telif ettiği eserinde hem İbnü’l-Cevzî’ye hem de Suyûtî’ye itirazlarda bulunmuştur. Bu çalışmada İbn Irâk’ın Tenzîhü’ş-şerî‘a adlı eserinin tahkik ve tahlili yapılmış, tahkik esnasında eserin içeriğine ve müellifin yöntemine dair elde edilen veriler dirase/değerlendirme kısmında söz konusu edildiği gibi İbn Irâk’ın her iki âlime yönelttiği tenkitler ve bu tenkitleri yaparken öne sürdüğü gerekçeler de bu kısımda ortaya konulmuştur.

This research is about fabricated hadiths, which is named Tanzeeh al-Sherîa almerfû’a ‘an al-ahbâr al-shania al-mewdûa by Ibn Irâk al-Kinânî (d. 963/1556). In addition to covering the investigation and analysis of his work, it deals with the criticisms of Ibn Irâk against İbnüʼl-Jawzi (d. 597/1201) and Celâleddîn Suyûtî (d. 911/1505), based on the information obtained in the investigation section. İbnüʼl- Jawzi’s book named el-Mawdûʻâtuʼl-Kübrâ is considered one of the most important works of legislation literature.Since this work is one of the first works written on legislation and even though it was appreciated in terms of organization and order, it has been subjected to criticism due to its approach to some rumors. The basis of these evaluations is the inclusion of hadiths that cannot be accepted as a subject for his work. Many hadith scholars have criticized Ibn al-Jawzi on this issue. Suyûtî and Ibn ‘Irâk al-Kinânî are the leading ones who criticize him with a book-wide study. First of all, it can be said that the most extensive criticism on this issue was directed by Suyûtî. In order to criticize al-Mevdûʻât, he first collected his work called el-Leâlî el-masnûʻa fiʼl-ehâdîsiʼl-mevzûʻa and then collected his criticisms in his work; al-Leâlî into en- Nüketüʼl-bedîʻât aleʼl-Mevdûʻât and turned it into a separate book. While Suyûtî emphasized that many of the hadiths in al-Mawdûʻat should be evaluated in the category of weak hadith, he did not make any judgments about many hadiths. Ibn Irâk al-Kinânî, on the other hand, made objections to both İbnüʼl-Jawzi and Suyûtî in his work that he wrote based on the methods of both scholars. In this study, the work of Ibn Irâk's Tanzeeh al-Sherîa has been investigated and analyzed, the data obtained during the investigation about the content of the work and the author's method is mentioned in the dirase section. The criticisms of Ibn Irâk against both scholars and the reasons he put forward while making these criticisms are also presented.