Okul Öncesi Çocuk Kitaplarında Ailenin İşleniş Şekilleri (1980-2023)

Abstract

Okul öncesi çocuk kitaplarında ailenin işleniş şekillerinin 1980 – 2023 aralığı içinde incelendiği bu çalışmada, çocuğun aile içindeki konumunu daha net anlayabilmek adına aile tipleri ve çocuk ile ebeveynin iletişimi hususunda ebeveyn tutumlarına odaklanılmıştır. Çocuğun rol model aldığı ebeveyn tipini görmek amacıyla tarihsel ve toplumsal değişimlerin aile üzerinden okunarak açıklanmasına çalışılmıştır. Tüm bu açıklamalar yapılırken çocukluğun küçük yetişkin biçiminde tanımlandığı dönemlerden on beşinci yüzyıl ortalarında çocukluğun icadı sonrası okuma yazma yeterliğine dayandırılan anlayışla birlikte okullaşma sürecine ulaşılmıştır. Ardından da öncelikle burjuva ailelerde var edilen çocukluğun, devlet için geleceğin teminatı ve büyük bir yatırım olarak görüldüğünden bahsedilmiş, günümüzde geldiği noktada ise, uzman bilgisiyle performansa dayalı anne/babalıktan, çocuk merkezli ailelerden söz edilmiştir. İncelenen çocuk kitaplarında modernleşme ile kategorize edilen ailenin standart tanımlar içine dahil edilemediği görülmekle birlikte, bahsi geçen kitaplardaki hikâyeler içinde en yaygın temsilin de çekirdek aile olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Bundaki en büyük etmen, toplumsal değişimlerin gözle görülür bir şekilde gerçekleşmesidir. Ayrıca anne artık iş hayatına dahil olmuş, babanın evi geçindirme sorumluluğu paylaşılmış, böylece daha katılımcı ve esnek olan aile yapısının çocuk kitaplarındaki temsili de artmıştır. Öte yandan, ailenin çözülmesinden duyulan endişeyle geleneksel cinsiyet rollerinin ifade bulduğu çocuk kitaplarının da günümüzde var olduğu görülmektedir. Günümüzde yayımlanan kitaplara baktığımızda çocuğunun ihtiyaçlarına karşı duyarlı, ilgi ve beklentilerini karşılayan, onunla vakit geçiren ilgili destekleyici bir baba figürüyle karşılaşmaktayız. Üstelik babanın merkeze alındığı kitapların sayısı da oldukça fazladır. Geçmişte yayımlanan kitaplara bakıldığında ise bunun tersi bir durum söz konusudur, bu kitaplarda annenin daha çok yer bulduğu görülmüştür. Yakın tarihlerde basılmış okul öncesi çocuk kitaplarının “egemen baba”yı içerse bile bu baba tipinin çocuğuyla ilgilendiği görülür. Bakım verme noktasındaki örnekliğe ise yalnızca eşitlikçi aileyi temsil eden kitaplarda rastlanmaktadır. İncelememize dahil edilen kitapların büyük kısmında ilgili, destekleyici ebeveyn tutumu örnekliği sunulmuştur.

In this study, which examines the way the family is handled in preschool children's books between 1980 and 2023, the focus is on family types and parental attitudes regarding the communication of the child and the parent in order to better understand the position of the child in the family. In order to see the type of parent that the child takes as a role model, it has been tried to explain the historical and social changes through the family. While all these explanations were being made, the schooling process was reached with the understanding based on literacy proficiency after the invention of childhood in the middle of the fifteenth century, from the periods when childhood was defined as a small adult. Then, it was mentioned that the childhood created in bourgeois families was seen as a guarantee of the future and a great investment for the state, and at the point it has reached today, performancebased parenting with expert knowledge, child-centered families were mentioned. Although it is seen that the family categorized by modernization in the examined children's books cannot be included in the standard definitions, it is concluded that the most common representation among the stories in the mentioned books is the nuclear family. The biggest factor in this is the visible realization of social changes. In addition, the mother is now involved in business life, the father's responsibility for providing for the house is shared, so the representation of the more participatory and flexible family structure in children's books has increased. On the other hand, it is seen that there are children's books in which traditional gender roles are expressed with the concern of the dissolution of the family. When we look at the books published today, we encounter a supportive father figure who is sensitive to the needs of his child, meets his interests and expectations, and spends time with him. Moreover, the number of books in which the father is the center is quite high. When we look at the books published in the past, the opposite is the case, it was seen that the mother found more place in these books. It is seen that this type of father is interested in his child, even if the preschool children's books published recently include the "dominant father". The exemplary care at the point of care can only be found in the books that represent the egalitarian family. Most of the books included in our review provided examples of relevant, supportive parenting attitudes.