Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi’nde Bulunan 18-19. Yüzyıllara Ait El Yazması Kur’ân-ı Kerîmlerin Cilt Sanatı Açısından İncelenmesi

Abstract

Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi 3 Mart 1924’te kurulmuştur. Kütüphanede 7.465 adet el yazması eser bulunmaktadır. Bu sayı risâleler ile birlikte düşünüldüğünde toplam 17.000 civarındadır. Ayrıca yaklaşık olarak 5.000 adet katalog çalışması tam olarak tamamlanmamış nadir matbu eser ile taş baskı eserler yer almaktadır. Bu çalışmada toplam 7.465 adet olan el yazmalarındaki cüzleri ile birlikte 1672 tane Kur’ân-ı Kerîm’in 785 adedi incelenmiştir. Çalışmanın ana konusunu teşkil eden Osmanlı İmparatorluğu’nun XVIII-XIX. yüzyıllarına ait olan 65 adet Kur’ân-ı Kerîm, katalog bilgileri göz önünde bulundurularak cilt sanatı, ciltlerin tezyinatı ve teknik açıdan değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Osmanlı Devleti’nin genel itibariyle siyasi, kültürel ve sanatsal ortamlarından bahsedilmiştir. İkinci bölümde ise XVIII-XIX. yüzyıl Osmanlı dönemi kitap sanatları ve cilt sanatı ele alınmıştır. Üçüncü bölüm olarak Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Dördüncü bölümde ise tezin ana konusu olan ve kütüphanede bulunan XVIII-XIX. yüzyıllara ait Kur’ân-ı Kerîmlerin katalog çalışması ile ciltlerin analizi yer almaktadır. Eserlerin ciltleri teknik, çeşit, üslûb ve tezyinat yönleri dikkate alınarak kataloglama ile birlikte incelenmiştir.

The Library of the Presidency of Religious Affairs was established on March 3, 1924. There are 7,465 manuscripts in the library. When this number is considered together with the treatises, the total is around 17,000. In addition, there are approximately 5,000 rare printed works and lithographs whose catalog work has not been fully completed. 785 of the 1672 copies of the Qur'an, together with the parts in the manuscripts, which are 7,465 in total, are analyzed. The bookbinding art, the decoration of the bindings and the technical analysis of 65 Holy Qur'an belonging to the XVIII-XIX centuries of the Ottoman Empire, which constitute the main subject of the study, were made by taking into account the catalog information. The study consists of four main parts. At first, the general political, cultural, and artistic environment of the Ottoman Empire are mentioned. In the second chapter, book arts and bookbinding art of XVIII-XIX century of Ottoman period are discussed. In the third part, general information about the Presidency of Religious Affairs Library was given. In the fourt chapter which is the main subject of the thesis, the catalog study of the Qur'an belonging XVIII-XIX centuries which are exist in the Library of the Presidency of Religious Affairs and the analysis of the volumes are included. Together with the cataloging, the volumes of the works are examined while taking into consideration their technical, genreal, stylistic, and decorative aspects.