1940-1950 Dönemi Türkiye Mimarisinde Çelişkiler

Abstract

Mimari bir üretim söz konusu olduğunda hiçbir biçim tek bir etki altında meydana gelmemekte, çeşitli bileşenlerin bir araya gelişiyle oluşmaktadır. Bu bileşim halini yorumlamak da bir çözümleme gerektirmektedir. Bu tez çalışmasında Türkiye mimarlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olarak ele alabileceğimiz İkinci Ulusal Mimarlık dönemini oluşturan unsurlar ve bunlar arasındaki çelişkilerin oluşturduğu mimari ortam üzerine bir inceleme yapılmıştır. Dünya tarih sahnesinde büyük yer tutan 1940’lı yılların etkisinde mimari de önemli dönüşümler geçirmiştir. Tez kapsamında belirlenen tarih aralığında Türkiye’deki mimarlık ortamını hazırlayan atmosferin tahlil edilebilmesi için öncelikle Avrupa’da doğup tüm dünyada etkili olan Modern Hareket ve bunun yanı sıra Almanya, Rusya ve İtalya’daki politik meselelerin ve görece modernize edilmiş (“soyulmuş”) Klasizmin etkisinde gelişen mimari ortam üzerinde durulmuştur. Tüm bunlar Avrupa’da çelişkili bir mimarlık meydana getirmiştir. Avrupa’daki çelişkili mimarlık ortamını ithal eden Türkiye mimarisi, zaten halihazırda ülkenin içinde bulunduğu karmaşıklığı da üzerine ekleyerek mimarlıkta bir sentez üretmiştir. 1940 ve 1950 yılları aralığında Türkiye’de oluşan mimarinin bünyesinde barındırdığı birbirinden farklı olan biçimler arasındaki çelişkilerle birlikte yeni bir karakter oluşturulmuştur. Bu tez kapsamında da Modernizm, Klasizm ve Bölgeselciliğin bir aradalığıyla oluşan gerilimler araştırılarak ortaya konmak amaçlanmıştır. Bu araştırma neticesinde Türkiye mimarlığının bu dönemine çelişkiler ışığında bakılmış ve sonuçları üzerine bir okuma yapılmıştır.

When it comes to architectural production, no form arises under a single influence, but rather it emerges through the coming together of various components. Interpreting this composition also requires an analysis. This thesis examines the elements that constitute the Second National Architecture period, which can be considered one of the most important turning points in Turkish architectural history, and the architectural environment created by the contradictions between them. Architecture underwent significant transformations under the influence of the 1940s, which played a major role in world history. In order to analyze the atmosphere that prepared the architectural environment in Turkey during the period determined in the thesis, the Modern Movement, which originated in Europe and had an impact all over the world, as well as political issues in Germany, Russia, and Italy, and the architectural environment developed under the influence of Classicism were emphasized. All of these factors created a contradictory architectural environment in Europe. Turkish architecture, which imported this contradictory architectural environment in Europe, produced a synthesis in architecture by adding the complexity that the country was already experiencing. In the period between 1940 and 1950, a new character was created by the contradictions between the different forms that Turkish architecture encompassed. Within the scope of this thesis, the aim is to reveal the tensions created by the coexistence of Modernism, “stripped” Classicism, and Regionalism. As a result of this research, the architecture of Turkey during this period is examined in light of its contradictions and a reading is made on its outcomes.