Celal Esad Arseven’in “Yapı Malzemesi” Adlı Osmanlıca Kitabının Kültürel Miras Koruma Alanındaki Yeri ve Önemi

Abstract

Koruma alanı, Batı ile paralel biçimde Osmanlı’da da XIX. yüzyıl sonu ile XX. yüzyıl başında gelişmeye ve örgütlenmeye başlamıştır. Bu dönem, aynı zamanda Batı’dan alınan yeni yapım tekniği bilgileri ve yapı malzemelerinin yoğun biçimde kullanılarak geleneksel mimarlık ve yapı üretiminin yerini almaya başladığı ve onarımlarda geniş yer bulduğu bir geçiş dönemidir. XXI. Yüzyılda gelinen kültürel miras koruma anlayışı, bu geçiş dönemine ilişkin malzeme türleri, malzeme kullanım biçimleri ve uygulama tekniklerini daha doğru tanımayı, daha dikkatli analiz etmeyi ve gelecek nesillere en korunmuş biçimde aktarmayı gerektirmektedir. Geçiş döneminde yazılmaya başlanan mimarlık ve yapım alanına ilişkin ders kitapları, hem geleneksel yapım malzeme ve tekniklerine ilişkin bilgiler aktaran yazılı kaynaklar olması, hem de Batı’dan ithal edilmeye başlanan malzeme ve tekniklere yer vermesi açısından önemli veriler sunmaktadır. Bununla beraber, XXI. yüzyılda koruma alanında iklim değişikliği ile mücadele girişimlerinden bir kısmı da yazılı ve sözlü kaynaklardan yararlanarak geleneksel yapım tekniklerinin bilinirliğini artırmaya yönelmiştir. Celal Esad Arseven’in Osmanlıca telif eseri olan Yapı Malzemesi kitabının koruma alanında önemli bir bilgi boşluğunu dolduracağı tahmin edilmektedir. Bu nedenle bu tez kapsamında kitap öncelikle Latinize edilerek günümüz Türkçesine kazandırılmıştır. Ardından kendisiyle yakın dönemde yazılmış diğer kitaplardaki malzeme ve yapım tekniğine ilişkin bilgiler karşılaştırılarak kitabın özgün yönleri belirlenmeye çalışılmıştır. Aynı zamanda, uygulamada az bilinen ya da hiç bilinmeyen geleneksel malzeme ve yapım tekniklerinin tanım ve terminoloji açılarından koruma literatürüne kazandırılması hedeflenmiştir.

The conservation area began to develop and organize in the Ottoman Empire at the end of the 19th century and the beginning of the 20th century in parallel with the West. This is also a transition period in which traditional architecture and building production started to be used extensively by using new construction techniques and materials from the West, and these materials and techniques are widely used in repairs. The understanding of heritage conservation in the XXIth century requires more accurate recognition of material types, usage styles and implementation techniques related to this transitional period, analyzing them more carefully and transferring them to future generations in the most preserved way. The textbooks on architecture and construction, which were written in the transition period, provide important data both in terms of being written sources that convey information about traditional construction materials and techniques, and in terms of materials and techniques that have begun to be imported from the West. However, in the XXIth century, some of the initiatives to combat climate change in the field of conservation have turned to increase the awareness of traditional construction techniques by making use of written and oral sources. It is estimated that Celal Esad Arseven's book, Building Materials, which is an Ottoman copyright work, will fill an important knowledge gap in the field of conservation. For this reason, within the scope of this thesis, the book was firstly Latinized. Then, the original aspects of the book were tried to be determined by comparing the information about the material and construction technique in other books written in its close period. At the same time, it is aimed to introduce traditional materials and construction techniques, which are little known or not known in practice, to the conservation literature in terms of definition and terminology.