İbn Sinâ'nın Kitâbü’n-Nebât’ının Tercümesi ve Yorumlanması

Abstract

İbn Sinâ, İslam Bilim tarihinin en etkili şahsiyetlerinden biri olmasına rağmen botanik alanındaki çalışmaları günümüzde yeterince incelenmemiştir. Tez öncesi yapılan çalışmalarımızda tez konusu olan İbn Sinâ’nın eş-Şifa külliyatının doğa bilimleri bölümünün (eṭ-tabîʿiyyât) yedinci kısmını oluşturan ‘Bitkiler’ (en-Nebat) bölümü üzerine yapılmış bir Türkçe çeviriye rastlanmamıştır. İslam medeniyetinde Aristoteles’in felsefi sistemini temel alan en büyük sistemci filozof olan İbn Sinâ tarafından yazılan ve bu nedenle bilim tarihi açısından kıymetli olduğuna inandığımız bu eserin bilim dünyasına kazandırılması temel motivasyonumuzu oluşturmuştur. Öncelikle, bu çalışmada ilgili dönemin bilgi birikiminin anlaşılması için döneme etki eden botanik alanında yazılmış eserler hakkında bilgi verilmiş ve botanik ilminin dönemin bilim sınıflandırması içerisindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, eserin çevirisi ile birlikte İbn Sinâ’nın botanik çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. Tez konusu olan metin biyolojik kavramlara dikkat edilerek çevrilmiştir. Ayrıca, çevrilen metnin felsefi-bilimsel bir metin olması nedeniyle elde edilen bilgiler çağdaş biyoloji bilgileri ile kıyaslanarak, biyoloji ile ilgilenen bilim insanları için daha anlaşılabilir hale getirilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda bitkilerde canlılık ve beslenme, organların oluşumu ve sınıflandırılması, gelişme ve üreme arasındaki farklar, bitki organlarında görülen farklar, meyvelerin sınıflandırılması ve bitkileri oluşturan temel grupların belirlenmesi gibi birçok konuda İbn Sinâ’nın yaklaşımı ortaya konulmuştur. Metnin çevirisi ek olarak teze dâhil edilmiştir. Bilimsel kavramlar ve tarihsel süreçler üzerinde benzer yoğunlukta durularak hazırlanan bu çalışmanın ileri çalışmalar için temel oluşturması ümit edilmektedir.

The section of ‘Plants’ from the Book of Healing (Kitāb al-Shifāʾ) has not sufficiently studied yet, despite the fact that Avicenna is one of the most important scientist in History of Science in Islam. Before starting the thesis, we discovered that there is no transcript in Turkish of the ‘Plants’ (al-Nābāt) section that is seventh chapter of the Book of Healing, Section of Natural Science (al-tabīʿiyyāt). Bringing such a valuable work for History of Science that is written by the greatest systemist philosopher based on Aristotle's philosophical system in Islamic civilization (Avicenna), to world of science was formed our main motivation source. First of all, in this study, in order to understand the knowledge of the relevant period, information about the books in the field of botany was given and the place of botanical science in the scientific classification of the period was tried to be determined. Additionally, along with the translation of the work, information about botanical studies of Avicenna are given. The translation has been done by paying attention to biological terms. Since the translated text is a philosophical-scientific text, in the purpose of making translated text more understandable for biologists, informations were given bycomparison with the modern biological informations. As a result of the examinations, Avicenna's approach has emerged in many subjects such as vitality and nutrition in plants, formation and classification of organs, differences between development and reproduction, differences in plant organs, classification of fruits and determining the basic groups that consist plants, has been presented. A document containing a plain translation of the text has been added to the study. It is hoped that this study, which has been prepared with a similar emphasis on scientific concepts and historical processes, will be a basis for further studies.