1858 Arazi Kanunnamesi’nin Balkanlar’da Uygulanması: Üsküp Örneği

Abstract

1858 Arazi Kanunnamesi, Osmanlı Devleti’nin Tanzimat döneminde gerçekleştirdiği bir yeniliktir. Tanzimat döneminde farklı alanlarda kanunnameler de çıkarılmıştır. Kanunname hazırlanırken o döneme değin kullanılan hukuk metinlerini bir araya getirmiş ve sürecin şartlarına göre yenilikler eklemiştir. Bu bakımdan kanunnamenin içeriği orijinal ve yerlidir. Kanunname hukuki durumun yanında Osmanlı toprak sistemindeki değişikliklere de bir boyut kazandırmıştır. Kanunnamenin kabulünden itibaren metnin içeriğini anlamaya ve anlatmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Cumhuriyet sürecinde de kanunname araştırmaları devam etmiş ve daha çok Osmanlı Devleti’nin kanunnameyi nasıl uyguladığı görülmeye çalışılmıştır. Tezin amacı, 1858 Arazi Kanunnamesi’nin devletin Balkan bölgesindeki karşılığını anlamaktır. Ayrıca devletin toprak yönetimindeki değişikliğini de gözlemlemektir. Bu sebeple Üsküp Sancağı özelinde devlete yansıyan arazi anlaşmazlıkları incelenmiştir. Arazi davaları üzerinden kanunnameye başvurulan alanlar dikkate alınmıştır. Bölgede oluşan anlaşmazlıklar incelenerek devletin Üsküp’te kanunnameyi nasıl uyguladığı anlaşılmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde Osmanlı Devleti’nin toprak yönetimi incelenmiştir. Böylelikle arazide değişen hukuksal durum anlaşılmaya çalışılmıştır. İkinci bölümünde kanunnamenin ortaya çıkışındaki tarihsel süreç dikkate alınmıştır. Tanzimat dönemi ile devletteki kanunlaşma süreci ortaya konulmuştur. Ayrıca kanunnamenin getirdiği yenilikler irdelenmiştir. Son bölümünde Üsküp Sancağı’nın tarihsel süreci verilmiş ve ardından meydana gelen arazi anlaşmazlıkları aktarılarak kanunnamenin etkileri anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel kaynağını dönemin Rumeli Ahkam Defterleri oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra devlet arşiv belgeleri ile desteklenmiştir. Arazi Kanunnamesi’nin devletin Balkan coğrafyasındaki davalarda kullanıldığı görülmektedir.

The Land Code of 1858 is an innovation carried out by the Ottoman Empire during the Tanzimat period. During the Tanzimat period, laws were issued in different fields. While preparing the code, it brought together the legal texts used until that period and added innovations according to the conditions of the process. In this respect, the content of the code is original and local. The Kanunname added a dimension to the changes in the Ottoman land system as well as the legal situation. Since the adoption of the law, studies have been carried out to understand and explain the content of the text. During the Republican period, the research on the law continued, and it mostly tried to see how the Ottoman Empire implemented the code. The aim of the thesis is to understand the equivalent of the Land Code of 1858 in the Balkan region of the state. It is also to observe the change of the state in the management of the land. For this reason, the land disputes that reflected the state in the Skopje Sanjak were examined. The areas where the law is applied over land lawsuits have been taken into consideration. By examining the disputes in the region, it is understood how the state implemented the law in Skopje. In the first part of the study, the land administration of the Ottoman Empire was examined. Thus, the changing legal situation in the field was tried to be understood. In the second part, the historical process of the emergence of the code is taken into account. With the Tanzimat period, the process of enactment in the state was revealed. In addition, the innovations brought by the law were examined. In the last part, the historical process of the Skopje Sanjak was given and the effects of the law were tried to be understood by conveying the land disputes that occurred afterward. The main source of the study is the Rumeli Ahkam Documents of the period. In addition, it was supported by state archive documents. It is seen that the Land Code is used in the cases in the Balkan geography of the state.