الدراسات القرآنية المعاصرة: المسارات والاتجاهات

Abstract

تحاول هذه الدراسة رصد أهم المحطّات المؤثرة في تطوّر الدراسات القرآنية المعاصرة في العالم العربي، وكذلك الدراسات الغربية والاستشراقية عن القرآن، وتمتد الفترة الزمنية التي يرصدها البحث من المدرسة الإصلاحية )المنار( في مطلع القرن العشرين إلى العصر الراهن، وتركّز بالخصوص على العقود الثلاثة الأخيرة، وتهدف إلى تحقيب المراحل وإبراز أهمّ التطورات، وصو إلى تحديد المسارات والاتجاهات والقضايا التي ينبغي أن تُلحظ من أجل سدّ ثغرات ل مهمّة في الدراسات القرآنية تحتل أولوية في البحث العلمي المتصل بالقرآن الكريم.

Bu araştırmada Arap dünyasındaki çağdaş Kur’an çalışmalarının gelişmesine etki eden en önemli noktaların incelemesine ilişkin çaba harcanmıştır. Ayrıca burada Oryantalizmin Kur’an hakkındaki çalışmaları da incelenmiştir. Araştırmanın incelemeye aldığı dönem, yirminci yüzyılın başlarındaki ıslahçı düşünce ekolünün (el-Menâr) ortaya çıkmasından başlayarak günümüze kadar devam edegelen süreçtir. Ancak araştırma, ilgili hususta özellikle son otuz yıl üzerine yoğunlaşmıştır. Diğer yandan araştırma, ilgili dönemdeki aşamaları izlemeyi ve bahsedilen konu açısından bu dönemdeki en önemli gelişmeleri ortaya çıkarmayı hedeflemiştir. Bunun neticesinde Kur’an çalışmalarıyla ilgili görülen önemli boşlukların doldurulması için öncelikli olarak ele alınması gereken meseleler, akımlar ve yönelimler tespit edilmiştir.

This study offers a survey of the main points of development in Quranic studies in the Arab World as well as in the west and in the orientalist tradition. The period surveyed spans from the al-Manār reform school in the early twentieth century until the present times, with special focus on the last three decades. The survey equally proposes a taxonomy of the main stages or epochs of these developments while highlighting the most salient developments in each. It makes its own contribution regarding the current research agenda by suggesting a number of issues and research directions that are arguably the main pressing desiderata for filling the most important lacunae in Quranic Studies today.