الإنصاف في الفصل بين المضاف إليه والمضاف للشيخ عبد المعطي الأزهري المالكي (المتوفى بعد 1118 ه) دراسة وتحقيق

Abstract

الإنصاف في الفصل بين « تناول الشيخ عبد المعطي الأزهري -رحمه الله- في رسالته مسألةً نحويَّةً مهمَّةً من مسائل الخلاف بين النَّحويين، وهي مسألة الفصل » المضاف إليه والمضاف بين المضاف إليه والمضاف، مُستعينًا بآراء العلماء ومصادر الاستشهاد المختلفة. وتتلخص بالآتي: إنَّ الفصل بين المضاف إليه والمضاف يكون على وجهين: الأوَّل: وهو ما وقع اختيارًا، وقد أجازه عددٌ من النَّحويين. الثَّاني: وهو ما وقع ضرورةً، إذ أجاز عددٌ من العلماء الفصل بالجار والمجرور والظَّرف في الشِّعر خاصةً، على سبيل الاتِّساع؛ لأنَّهم يتَّسعون فيهما ما لا يتَّسعون في غيرهما. أمَّا من رفض فقد اعتمد على عدم جواز الفصل بين الجار وما يعمل فيه، إذ إنَّ المضاف عاملٌ في المضاف إليه وجارٌّ له.

Bu çalışmamızda Şeyh Abdul Mu’ti el-Ezherî'nin “el-insaf fi’l fasli beyne’l muzaf ileyh ve’l muzaf” adlı risalesinde yer alan ve dilbilgisi bakımından büyük önem taşıyan “el-fasl beyne’l muzaf ileyh ve’l muzaf” konusunu nasıl yorumladığını ele alacağız. Risaleyi özetleyecek olursak: El-fasl beyne’l muzaf ileyh ve’l muzaf konusunu iki kısımda ele aldığını; birinci kısmın ihtiyârî, ikinci kısmın ise zarûrî olarak yapıldığını ve nahivcilerin farklı görüş ve delillerini değerlendirerek bir sonuca vardığını göreceğiz. Ayrıca birçok nahivci özellikle şiirde car-mecrur ve zarf ile yapılan fasla cevaz vermişlerdir. Nahivciler car-mecrur ve zarf için yaptıkları faslı bu iki kapsam dışında yapmamışlardır. Nahivcilerin cevaz verdiği yerlerde yapılan fasılları kabul etmeyenler car-mecrur arasında yapılan faslın caiz olmadığı üzerinde dururlar.

Our esteemed scientists have left behind the treasures and treasures of the world’s libraries, some of which have come to light and those still awaiting the dust of time. Among these munitions is the message of Sheikh Abdul Muti al-Maliki, entitled: “Equity in the separation between the additive and the added,” as it dealt with an important subject of Arabic grammar, in which scientists differed in ancient and modern times, I resorted to God to achieve scientifically, Which dealt with the life of the author, may God have mercy on him, and the subject of the message, and described the manuscript version.