Psikanalitik Edebiyat Kuramı Çerçevesinde Çamlıca’daki Eniştemiz Romanı

Abstract

Sigmund Freud’un teorilerine dayanan psikanaliz, bilinçdışı fantazmaları esas alan disiplinlerarası bir dilim dalıdır. Bireyin ruh sağlığını, bilinç ve bilinçdışı düzeyinde zihinsel süreçlerini inceleyen bu psikoterapi yöntemi, bazı semptomlardan yola çıkarak yazara ve eserine dair yeni yaklaşımlar sergilemeyi amaçlar. Dünya edebiyatlarında da örnekleri görünen psikanalitik sanat ve edebiyat eleştirisi, son yıllarda ülkemizde önemli bir araştırma sahası hâline gelmiştir. Türk edebiyatında daha önce birçok şair ve yazarın eserlerine uygulanan bu edebiyat kuramına Abdülhak Şinasi Hisar’ın eserleri de ideal bir örnek niteliğindedir. Yazarın psiko-biyografisindeki yalnızlığı, kendisini toplumdan, dost çevresinden soyutlayan tavrı, neredeyse tüm hayatına hâkim olan mikrop hastalığı korkusu, teşrifat ve nezaket düşkünlüğü, evlilik/kadın fobisi, yemek konusundaki aşırı titizliği gibi birçok unsur, yazarın başta Çamlıca’daki Eniştemiz olmak üzere diğer romanlarına sirayet etmiş psikolojik bulgulardır. Bir kısmı, fobik ve depresif noktalara varan bu takıntılara yazarın roman kahramanlarından Hacı Vamık Efendi’de belirgin bir şekilde rastlarız. Bu çalışmada öncelikle psikanalitik edebiyat kuramının uygulama biçimleri ve çeşitleri hakkında bilgi verilerek teorik çerçeve belirlenecektir. Ardından Çamlıca’daki Eniştemiz romanındaki psikolojik bulgulardan, dostlarının ve tanıkların beyanatlarından yola çıkarak yazarın bazı tuhaf huylarının eserine ve roman kahramanına yansıma şekilleri psikanalitik açıdan tahlil edilecektir.

Psychoanalysis is an interdisciplinary branch of science based on Sigmund Freud’s theories and subconscious fantasies. Psychoanalytic art and literary criticism, examples of which can be seen in world literature, has become an important field of research in our country in recent years. The works of Abdülhak Şinasi Hisar are ideal examples of this literary theory applied to the works of many poets and writers in Turkish literature. These obsessions, some of which reach phobic and depressive points, are clearly encountered in Hacı Vamık Efendi, one of the heroes novels. In this study, the psychological state of Abdülhak Şinasi Hisar will be examined based on the statements of his friends and witnesses and the ways in which some of his strange habits are reflected in the novel Çamlıca’daki Eniştemiz will be analyzed. In this study, the theoretical framework will be determined by providing information about the application forms and types of psychoanalytic literary theory. In addition, based on the findings in the novel Çamlıca’daki Eniştemiz and the statements of the authors’ friends and witnesses, the reflection of some strange habits on the work and the hero of the novel is analyzed from a psychoanalytical perspective.