Cemâl el-Gītânî’nin Risâletü’l-Besâir fi’l-Mesâir (Değişime Bakış Risalesi) Adlı Eserinde Kapitalizm’in Mısır Toplum Yapısında Meydana Getirdiği Değişim

Abstract

Mısır’da doğuşundan itibaren ülkenin sosyal ve siyasî güncesini tutan roman sanatı, bireyin ve toplumun özgürlüğünü sorunsallaştıran ilk örneklerinden sonra Hür Subaylar devrimiyle yönetime gelen Cemal Abdünnâsır’ın totaliter rejimi altında bir müddet suskunluğa bürünmüş, Enver Sedat dönemi yeniden roman sanatının eleştirel üslupla ortaya çıktığı dönem olmuştur. Mısır’ın yerli yöneticilerine kavuştuğu 1952 yılına kadar İngiltere sömürgesinden kurtulmak için bireyin verdiği çaba ve geleceği inşa etme gücüne vurgu yapan yazarların özellikle Enver Sedat’ın “infitah” politikasıyla kapitalizmin yerleştiği ülkede hayal kırıklığı yaşadığı görülür. Söz konusu dönemi eleştiren yazarlardan biri olan Cemâl el-Gītânî, Risâletü’l-besâir fi’l-mesâir adlı eserinde toplumsal yapıda meydana gelen yozlaşmayı çarpıcı hikâyelerle ele almış, Herakleitos’un değişim felsefesinde olduğu gibi “bir gün her şeyin aslına döneceği” ümidini içinde taşımıştır. Mukaddimede eseri yazarken belli bir usul benimsemediğini, bütün amacının yetmişli yıllarda bizzat gördüğü veya güvenilir kaynaklardan duyduğu hayat hikâyelerini derlemek olduğunu söyleyen yazar, gündemi sadece Mısır özelinde değil, kap italizmin hâkim olduğu diğer Ortadoğu ülkeleri genelinde de eleştirmiştir. Çalışma, bireyin yaşamı inşa etme gücüne vurgu yapan 1952 devrimi öncesi Mısır romanlarından gerek yapı gerekse üslup bakımından farklılaşan yönüne işaret ettikten sonra içeriğindeki toplumsal eleştiriyi ele alacaktır.

In Egypt the art of the novel initially questioned individual and societal freedom but later fell silent under the totalitarian regime of Abdel Nasser. During Anwar Sadat’s regime, however, the novel re-emerged as a form of critical expression. Before 1952 writers emphasized the individual’s role in resisting British colonialism and their capacity to shape the nation’s future. Yet, with the introduction of capitalism through Sadat’s “Open Door” policy, these writers experienced profound disillusionment. Al-Ghitani, a prominent critic of this period, tackled the corruption within the social structure through vivid stories in Risalat al-basair fi al-masair, maintaining a Heraclitean hope that “one day, everything will return to its original state.” In the introduction al-Ghitani explains that he did not adhere to a specific methodology, intending only to compile life stories he witnessed or heard from reliable sources in the 1970s. His critique extended beyond Egypt to other Middle Eastern countries where capitalism prevailed. First, this study will highlight how the work diverges from Egyptian novels before the 1952 Revolution that stressed the individual’s power to shape life and, second, address its social critique.